Συνυφασμένες με τη «νεοφυή επιχειρηματικότητα», η δημιουργικότητα και η καινοτομία ως εγγενή στοιχεία των start-ups γεννούν μια σειρά από προκλήσεις για τους ιδρυτές τους. Με τις πρωτότυπες ιδέες και τα καινοτόμα επιχειρηματικά σχέδια να αποτελούν τον αποφασιστικό παράγοντα δυναμικής των start-ups, η προστασία της βιομηχανικής και πνευματικής ιδιοκτησίας οφείλει να αναδεικνύεται σε βασική αρχή της όλης τους στρατηγικής.
Σύνηθες είναι, κατά το αρχικό στάδιο σύστασης του εταιρικού σχήματος, οι ιδρυτές, προκρίνοντας την επιτάχυνση της διαδικασίας, να παραγνωρίζουν τη σημασία των άυλων περιουσιακών στοιχείων και να αμελούν την ενασχόληση με αυτά τα ζητήματα. Δεδομένου όμως ότι το διανοητικό κεφάλαιο των start-ups δύναται να αποτελέσει το σημαντικότερο ανταγωνιστικό πλεονέκτημά τους για το μέλλον, και δη τόσο για την ανάπτυξή τους, όσο και για την προσέλκυση επενδυτών, η φροντίδα και ο σχεδιασμός ομοιόμορφης πολιτικής προστασίας για τα θέματα αυτά είναι εξίσου σημαντικά.
Αρχικά, με το δίκαιο της βιομηχανικής ιδιοκτησίας αναγνωρίζονται και προστατεύονται δικαιώματα επί των εφευρέσεων, των σημάτων, δηλαδή των σημείων που χρησιμοποιούνται για να διακρίνουν τα προϊόντα και τις υπηρεσίες μιας επιχείρησης από αυτές που προέρχονται από άλλες επιχειρήσεις, και επί των βιομηχανικών σχεδίων και υποδειγμάτων (designs). Τα δικαιώματα επί των άυλων αυτών αγαθών αποκτώνται δια της κατοχύρωσής τους, εφόσον πληρούνται οι προϋποθέσεις που τίθενται εκ του νόμου, ενώ η σχετική αίτηση δεν θα πρέπει να προσκρούει σε προγενέστερη κατοχύρωση, γεγονός που δύναται να διασφαλιστεί κατόπιν νομικού ελέγχου. Σημειώνεται ακόμα ότι η κατοχύρωση μπορεί να γίνει σε εθνικό, κοινοτικό και σε διεθνές επίπεδο.
Υπό το προστατευτικό πεδίο της πνευματικής ιδιοκτησίας τίθενται τα πρωτότυπα έργα λόγου, τέχνης και επιστήμης, ως αποτέλεσμα της πνευματικής διεργασίας του δημιουργού τους. Σε εναρμόνιση με την τεχνολογική πρόοδο των τελευταίων δεκαετιών, στα πρωτότυπα δημιουργήματα που τυγχάνουν νομικής προστασίας περιλαμβάνονται και τα προγράμματα ηλεκτρονικών υπολογιστών, καθώς και οι βάσεις δεδομένων. Αντικείμενο προστασίας αποτελεί το έργο καθεαυτό, όπως εκφράζεται λαμβάνοντας συγκεκριμένη μορφή από το δημιουργό του, και όχι η ιδέα που τυχόν εμπεριέχει, η οποία παραμένει ελεύθερη και προσιτή στον καθένα. Χωρίς την ανάγκη τήρησης διατυπώσεων, προστατεύεται από τη στιγμή της δημιουργίας του έργου τόσο το ηθικό όσο και το περιουσιακό δικαίωμα του δημιουργού, που εκδηλώνεται ειδικότερα ως προστασία του προσωπικού δεσμού του δημιουργού με το έργο του αλλά και ως προστασία της δυνατότητας οικονομικής εκμετάλλευσης του προϊόντος της πνευματικής του διεργασίας, με την παροχή σε αυτόν συγκεκριμένων δικαιωμάτων και αξιώσεων.
Προκειμένου να διασφαλιστεί η πληρέστερη και αποτελεσματικότερη προστασία των ανωτέρω άυλων περιουσιακών στοιχείων, οι startuppers πρέπει ήδη κατά το αρχικό, ιδρυτικό στάδιο, να «εντοπίσουν» και να διακρίνουν τα στοιχεία που χρήζουν προστασίας. Αν μια start-up προτίθεται να επεκτείνει τις δραστηριότητές της σε μία άλλη χώρα, ή στο σύνολο του ευρωπαϊκού χώρου, θα πρέπει να μεριμνήσει αντιστοίχως για την προστασία αυτών στη γεωγραφική περιοχή δραστηριοποίησής της.
Πέραν της όποιας ανάγκης κατοχύρωσης, ιδιαίτερη προσοχή θα απαιτηθεί και στο συναλλακτικό πεδίο, κατά τη σύναψη εμπορικών συμβάσεων, συμβάσεων εργασίας και συμβάσεων με λοιπούς συνεργάτες. Η προσθήκη ρητρών εχεμύθειας και μη ανταγωνισμού ή ακόμα και η κατάρτιση αυτοτελών συμφωνητικών με αντίστοιχο περιεχόμενο δύνανται να αξιοποιηθούν παραδείγματος χάριν προς αποφυγή ή περιορισμό των κινδύνων (όπως «κλοπή» των εταιρικών ιδεών και δεδομένων) που ελλοχεύουν από την παραβίαση δικαιωμάτων βιομηχανικής και πνευματικής ιδιοκτησίας.
Ελεάνα Ρούγκα, Α. Δικηγόρος
Γ. Μούργελας & Συνεργάτες Εταιρεία Δικηγόρων
