Στον χάρτη δεν το βρίσκεις εύκολα. Είναι ένα χωριό μέσα στη ζούγκλα. Το λένε «Γκόνγκο», βρίσκεται κοντά στο Νταρ Ελ Σαλάαμ, την πιο μεγάλη πόλη της Τανζανίας, και έχει 1.500 κατοίκους, που συνήθως φτάνουν μέχρι τα 45 τους. Η ζωή των ντόπιων έχει ανανάδες, καρύδες, κασάβα, κάρβουνο, φτώχεια, πολλή χαρά, πολλή συνεργασία, χορό, τραγούδι και βαθιά ευγνωμοσύνη που απλώς υπάρχουν.

Η Willing2help είναι μία ομάδα εθελοντών που πρωτοδημιουργήθηκε από τον Ελπιδοφόρο Χρυσοβέργη και τη Δώρα Μπίτση το 2016 και δύο φορές τον χρόνο οργανώνει αποστολές σε μέρη του κόσμου που έχουν ανάγκη. Όχι με τη λογική του «ήλθον, είδον και απήλθον» ούτε με την αφορμή του επείγοντος. Η Willing2help επιλέγει τους τόπους και τους ανθρώπους που θα βοηθήσει και τους βοηθά εκπαιδεύοντάς τους και προσφέροντάς τους αυτό που χρειάζονται, ώστε το αύριό τους να είναι, για πάντα ίσως, καλύτερο.

Η ψυχολόγος – ψυχοθεραπεύτρια Δήμητρα Νικολάου συμμετέχει σε αυτή την ομάδα. Όπως κάθε φορά και όπως όλοι, αφού η ομάδα Willing2help είναι αυτοχρηματοδοτούμενη, βάζει χρήματα από την τσέπη της για να καλύψει τα έξοδά της και μέρος των πρώτων υλών που χρειάζονται στον τόπο που επισκέπτονται. Αυτή τη φορά η Δήμητρα Νικολάου ταξίδεψε στο Γκόνγκο της Τανζανίας για να χτίσει μαζί με τα άλλα μέλη της ομάδας της και μαζί με τους κατοίκους του χωριού ένα ορνιθοτροφείο. Ο σκοπός αγγίζει τα όρια του ιερού. Το «κέρδος» τα όρια του μαγικού. Όχι γιατί έγινε εύκολα και γρήγορα, αλλά γιατί έτσι συναντήθηκαν άνθρωποι με μόνο κίνητρο να βοηθήσουν ο ένας τον άλλο.

Πώς αποφασίσατε να χτίσετε με τη Willing2help ένα ορνιθοτροφείο σε ένα χωριό στην άλλη άκρη του κόσμου;

Αυτό το χωριό είναι στη ζούγκλα. Η κυριότερη πηγή εισοδήματος για τους κατοίκους του Γκόνγκο είναι η γεωργία και το κάρβουνο. Όταν λέμε «γεωργία», για την προκείμενη περίπτωση εννοούμε ότι χωρίς καμία παρέμβαση στη φύση βγάζουν καρύδες και ανανάδες, όχι καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου φυσικά. Το κάρβουνο το φτιάχνουν κόβοντας τα δέντρα τους, πράγμα που σημαίνει ότι το δάσος τους αποψιλώνεται και τα ζώα αναγκαστικά μετακινούνται. Χρόνο με τον χρόνο τα δέντρα λιγοστεύουν τρομακτικά και αυτό εγκυμονεί άμεσους κινδύνους, καθώς οι βροχές στην περιοχή είναι συχνές και έντονες και τα σπίτια τους, οι καλύβες τους, για να ακριβολογώ, παρασύρονται πολύ εύκολα από το βρόχινο νερό.

Το κάρβουνο που φτιάχνουν το πουλάνε εξαιρετικά φτηνά στο κοντινό Νταρ Ελ Σαλάαμ, απ’ όπου διοχετεύεται στη διεθνή αγορά. Για να σας δώσω μία τάξη μεγέθους, από ένα κιλό κάρβουνο ο ντόπιος βγάζει ένα ευρώ (στη δική του ισοτιμία), όποιος το εμπορεύεται στο Νταρ Ελ Σαλάαμ βγάζει δέκα ευρώ και το ίδιο κιλό στον Άγγλο που θέλει να πάρει ένα κιλό κάρβουνο για να κάνει μπάρμπεκιου κοστίζει πενήντα ευρώ. Αυτό που θέλουμε να κάνουμε είναι να δημιουργήσουμε μία άλλη πηγή εσόδων για τους κατοίκους του Γκόνγκο.

Πώς βρήκατε επαφή με αυτό το χωριό;

Ο Κώστας Κουκούλης είναι ένας Έλληνας που ζει χρόνια στην Αφρική και έχει δημιουργήσει τη Saving Africa’s Nature (S.A.NA.), μία μη κερδοσκοπική εταιρεία με στόχο διάφορες δράσεις (σ.σ. εκπαιδευτικού και κατασκευαστικού χαρακτήρα μεταξύ άλλων) από την αγάπη του για το περιβάλλον, τον άνθρωπο και την αλληλεπίδραση ανθρώπου – φύσης. Έτσι άρχισε να οργανώνει τη ζωή των κατοίκων του Γκόνγκο. Έχει ήδη χτίσει ένα ιατρείο και βοηθά ώστε να αυξηθούν οι δυνατότητες και οι τάξεις στο υπάρχον υποτυπώδες σχολείο, που, παρότι διαθέτει επτά τάξεις, έχει μόνο τέσσερις δασκάλους. Σε αυτό το πλαίσιο και με δεδομένες τις συνθήκες διαβίωσης των κατοίκων υπήρξε η σκέψη της δημιουργίας ορνιθοτροφείου εκεί, ώστε να υπάρξει νέα πηγή εσόδων, να σταματήσει να καταστρέφεται το δάσος και να κινδυνεύει η ζωή των ανθρώπων.

Πώς οργανωθήκατε για την αποστολή;

Όπως σε κάθε αποστολή της Willing2help, πηγαίνουμε τουλάχιστον τριάντα άνθρωποι, ώστε αυτό που θα κάνουμε στο μικρό διάστημα που θα παραμείνουμε να έχει αποτέλεσμα, με άλλα λόγια να προλάβουμε να χτίσουμε το ορνιθοτροφείο στην προκείμενη περίπτωση και να εκπαιδεύσουμε τους κατοίκους ώστε να μπορούν να το διαχειριστούν μόνοι τους όταν εμείς αποχωρήσουμε. Πήγαμε λοιπόν, ξεχορταριάσαμε το χωράφι που αποφασίστηκε να παραχωρηθεί για να χτιστεί το ορνιθοτροφείο, πήραμε τσιμεντόλιθους, τραβήξαμε αλφαδιές και στήσαμε το κτίσμα με τη βοήθεια των ντόπιων, οι οποίοι δούλεψαν μαζί μας πολύ γενναιόδωρα και με πολλή χαρά. Γι’ αυτούς τους ανθρώπους το να προσφέρουν τη βοήθειά τους σε οτιδήποτε είναι αυτονόητο και το κάνουν με πολλή χαρά. Πόσο μάλλον όταν πρόκειται για κάτι που καταλαβαίνουν ότι θα τους κάνει καλό.

Τι κάνατε εκεί;

Δεν κάνουμε ένα κτίσμα κα φεύγουμε. Χωρισμένοι σε τρεις ομάδες που δουλεύουν κυκλικά, πήγαμε στο σχολείο  και συναντηθήκαμε με τους κατοίκους για να τους εκπαιδεύσουμε στη νέα πηγή εισοδήματος. Είχαμε εκ των προτέρων ενημερωθεί για τις ανάγκες τους, που είναι τα παιχνίδια. Τα παιδιά στο Γκόνγκο παίζουν με μπάλες που έχουν φτιάξει από καρύδες τυλιγμένες με ξεραμένες φλούδες μπανάνας! Μπογιές δεν έχουν. Για το κάθε μάθημα έχουν ένα βιβλίο, το οποίο δεν το παίρνουν μαζί τους στο σπίτι, γιατί δεν έχουν τσάντες να το βάλουν μέσα. Τα βιβλία τους τα φυλάνε ως κόρην οφθαλμού μέσα στο σχολείο. Τους πήγαμε δακτυλομπογιές. Μιλάμε για τετρακόσια παιδιά. Τους δώσαμε από ένα πιατάκι με δακτυλομπογιές ανά πέντε χωρίς να χρειαστεί να πούμε οτιδήποτε, χωρίς φωνές, με απόλυτη ησυχία μοιράστηκαν τις μπογιές τους. Η συνεργασία και για τα παιδιά και για τους μεγάλους είναι στην κουλτούρα και στη νοοτροπία τους εγγεγραμμένη.

Πώς είναι η ζωή στο Γκόνγο;

Δεν υπάρχει φως ούτε υδροδότηση. Μόλις νυχτώνει, μαζεύονται στα σπίτια τους, που είναι φτιαγμένα από λάσπη και άχυρο, και με το πρώτο φως της μέρας οι άντρες πηγαίνουν στα χωράφια, οι γυναίκες φροντίζουν το φαγητό και τα παιδιά ή παίζουν η πάνε σχολείο. Κανένα παιδί δεν δουλεύει στα χωράφια. Οι ρόλοι είναι πολύ ξεκάθαροι. Το νερό που χρησιμοποιούν είναι το βρόχινο, το οποίο παίρνουν από δεξαμενές που έχει φτιάξει η S.A.NA. Τρώνε κασάβα, κάτι παρόμοιο με τις δικές μας πατάτες, ρύζι και ό,τι μπορούν να καλλιεργήσουν. Οι δρόμοι τους είναι από χώμα. Τα κτήματά τους είναι χωρισμένα, όχι περιφραγμένα βέβαια ούτε με τίτλους ιδιοκτησίας, αλλά ο καθένας ξέρει σε ποιον ανήκει τι. Ο πλουσιότερος έχει μηχανάκι, η μεσαία τάξη ποδήλατο και οι υπόλοιποι τα πόδια τους.

Υπάρχουν κίνδυνοι στο χωριό;

Απειλή υπάρχει μόνο από τα ζώα που μπορεί να επιτεθούν. Από τους ανθρώπους καμία.

Είναι δύσκολη η ζωή στο Γκόνγκο;

Αυτοί οι άνθρωποι είναι ευγνώμονες στην ύπαρξη, όχι στην ύλη. Γελάνε, χορεύουν και πειράζουν ο ένας τον άλλο όλη την ώρα. Έχουν μεγάλη χαρά για τη ζωή, αισιοδοξία, σύμπνοια, συνεργασία, αλληλοϋποστήριξη και ζεστασιά μεταξύ τους. Ζούνε στο εδώ και τώρα, όχι στο τι είχαμε και στο τι θα θέλαμε να έχουμε, όπως εμείς οι δυτικοί. Κάνουν πολλά παιδιά και ξέρουν από την αρχή ότι δεν θα ζήσουν όλα. Είναι ρουτίνα γι’ αυτούς να πεθάνει το παιδί τους και ο τρόπος που διαχειρίζονται τη δύσκολη απώλεια είναι να κάνουν πολλά παιδιά. Δεν στέκονται όμως στην απώλεια ούτε στο τι είχαν, αλλά στο τι έχουν την κάθε μέρα. Χωρίς μοιρολατρία, αυτή είναι η θέση τους για τη ζωή: να βρίσκουν το πώς θα υπάρχουν στο τώρα. Έχουν πάρα πολλές τελετουργίες για τη γέννηση, το φαγητό, τις γιορτές. Έχουν μεγάλη ευγνωμοσύνη για την ύπαρξη.

Συχνά η Αφρική συνδέεται με εικόνες με μαύρη μαγεία.

Σε αυτό το κομμάτι της Αφρικής δεν υπάρχει μαύρη μαγεία. Οι τελετουργίες τους δεν έχουν σφαγμένους κόκορες. Τις κάνουν για να πουν «ευχαριστώ» που υπάρχουν. Έχουν βέβαια τον μάγο του χωριού, τον σοφό, τον «γιατρό».

Τι απορίες για τη ζωή έχουν οι κάτοικοι του Γκόνγκο;

Απορίες δεν έχουν. Έγνοιες έχουν. Να μην τους επιτεθεί ο ελέφαντας, να μην πεθάνει το παιδί τους, να έχουν φαγητό να φάνε. Χώρος για παράπονα δεν υπάρχει.

Πώς πείσατε τους ντόπιους να χτιστεί το ορνιθοτροφείο, κάτι ξένο στη ζωή και στις συνήθειές τους;

Από τον μάγο – σοφό – γιατρό του χωριού, τον πρόεδρο, όπως θα τον λέγαμε εμείς εδώ, τους προύχοντες, που είναι οι πιο πλούσιοι της περιοχής και έχουν περισσότερα χωράφια και ανανάδες. Οι πλούσιοι και οι φτωχοί παντού υπάρχουν! Όταν λοιπόν πείστηκαν οι προύχοντες ότι το ορνιθοτροφείο μπορεί να βελτιώσει τη ζωή τους, έδωσαν τα χωράφια τους για να χτιστεί, δούλεψαν μαζί μας, τότε πείστηκαν αρκετοί, όχι όλοι. Πολλοί φοβούνται πως θα χάσουν κάτι «σίγουρο», όπως το έσοδο από το κάρβουνο, και δεν θα μπορούν να ταΐσουν τα παιδιά τους. Άλλοι πάλι όχι.

Τα έσοδα από το ορνιθοτροφείο πώς θα προκύψουν;

Χίλια κοτόπουλα έχουν ήδη αγοραστεί από χρήματα είτε δικά μας, των μελών της αποστολής, είτε από δωρεές που έχει συγκεντρώσει ο Κώστας Κουκούλης με τη S.A.NA., ο οποίος έχει κάνει γραπτές συμφωνίες με την Νταρ Ελ Σαλάαμ και το Σαντάνι, μία περιοχή με πολλά ξενοδοχεία, ώστε να αγοράσουν και τα αβγά και τα κοτόπουλα που θα εκτρέφονται. Στόχος είναι να γίνει και δεύτερο ορνιθοτροφείο.

Γιατί έχει νόημα να ασχολείται κανείς με τον εθελοντισμό;

Είναι τρόπος ζωής. Γενικώς πιστεύω στον εθελοντισμό. Έχω υπάρξει με τους Γιατρούς του Κόσμου, με το Αθήνα 2004. Για να συμμετέχω κι εγώ και ο καθένας μας στις αποστολές του Willing2help, που είναι αυτοχρηματοδοτούμενο και δεν έχει άλλους πόρους, χρειάζεται να αναλάβουμε τα έξοδα των εισιτηρίων, της διαμονής μας και ένα ποσό που προορίζεται για την αγορά πρώτων υλών για το έργο που θέλουμε να κάνουμε στην αποστολή. Επομένως είναι επιλογή μου αυτό που κάνω. Ό,τι κόστος, και δεν αναφέρομαι στα χρήματα αυτή τη στιγμή, και να σκεφτώ, είναι σε απόλυτη ισορροπία με το όφελος.

Δεν είναι εύκολες οι συνθήκες διαβίωσης. Υπάρχει ζέστη ή κρύο. Δεν υπάρχει νερό ή φως. Το φαγητό είναι αλλιώτικο. Οι τουαλέτες κομποστικές. Η κούραση μεγάλη, γιατί δεν είναι εύκολο να χτίζεις μέσα στη ζούγκλα.

Πέραν αυτών όμως, επειδή οι αποστολές γίνονται Χριστούγεννα, Πάσχα ή καλοκαίρι, χρόνοι-κλειδιά για να συναντηθεί κανείς με την οικογένεια και τους φίλους του, ο χρόνος που διαθέτω είναι «κόστος» για μένα. Δεν έχει νόημα να είμαι εκεί και να σκέφτομαι το εδώ ούτε να είμαι εδώ και να σκέφτομαι το εκεί.

Όμως, από την άλλη πλευρά, έρχεσαι ολόκληρος σε επαφή με αυτό που δίνεις, και αυτό που παίρνεις είναι τόσο πηγαίο, που σε γεμίζει πιο βαθιά απ’ ό,τι μέσω μίας συναλλαγής του τύπου «σου δίνω τα λεφτά και κάνεις αυτό που θέλω». Είναι μία πιο βαθιά υπαρξιακή αίσθηση. Μπορώ και σου δίνω αυτό που δεν έχεις όχι από θέση ανωτερότητας, αλλά συνέργειας. Πρόκειται για μία βαθιά υπαρξιακή σύνδεση, μία συνάντηση όχι μέσω των χρήματων, αλλά μέσω του συναισθήματος.

Ποια εικόνα από την εμπειρία σας στο Γκόνγκο πήρατε στις αποσκευές σας;

Φτάσαμε στο Γκόνγκο στις 2 το ξημέρωμα κάτω από μεγάλη βροχή. Παντού σκοτάδι. Το λάστιχο του λεωφορείου έσκασε. Σε χρόνο μηδέν όλοι οι άντρες του χωριού είχαν βγει από τα σπίτια τους και έσπευσαν να βοηθήσουν. Εμείς είχαμε φακούς κεφαλής και φέγγαμε στους ντόπιους, οι οποίοι, χωρίς εργαλεία, με πέτρες και καουτσούκ, που το έτριβαν για να φτιάξουν μπάλωμα για τη σαμπρέλα, προσπαθούσαν να διορθώσουν το λάστιχο. Κάτω από τη βροχή. Χωρίς υποψία γκρίνιας, χορεύοντας, γελώντας και τραγουδώντας.

Κυβέλη Χατζηζήση,
Δημοσιογράφος Skywalker,gr