ΠΕΨΑΕΕ: Μια στέγη ψυχικής υγείας

Μετά από 7 χρόνια κρίσης έχει παρατηρηθεί αύξηση των κρουσμάτων ατόμων που χρειάζονται υπηρεσίες ψυχικής υγείας. Σύμφωνα με την Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας, ένας στους τέσσερις ανθρώπους σε κάποια φάση της ζωής του θα υποφέρει από κάποια ψυχική νόσο. Η κ. Μαργκώ Λιατήρα, υπεύθυνη επικοινωνίας της ΠΕΨΑΕΕ και ο κ. Στέλιος Μοίρας, κοινωνικός λειτουργός στο Εξειδικευμένο Κέντρο Ημέρας «Κέντρο Κοινωνικού Διαλόγου» της ΠΕΨΑΕΕ, μας μιλάνε για τις υπηρεσίες που παρέχει η ΠΕΨΑΕΕ.

Τι είναι η ΠΕΨΑΕΕ;

Μ.Λ.: Η ΠΕΨΑΕΕ είναι ένα επιστημονικό σωματείο, μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα, που ιδρύθηκε το 1977 και έχει ως στόχο την ψυχοκοινωνική και επαγγελματική επανένταξη των ανθρώπων που αντιμετωπίζουν προβλήματα ψυχικής υγείας. Στόχος μας είναι η ενσωμάτωση των ατόμων που αντιμετωπίζουν προβλήματα ψυχικής υγείας στην κοινωνία, στην κοινότητα στην οποία βρίσκονται ή στην αγορά εργασίας.

Μέσα από ποια στάδια γίνεται η ενσωμάτωση των παραπάνω ατόμων;

Σ.Μ.: Η ΠΕΨΑΕΕ αποτελείται 3 μονάδες που εξυπηρετούν ενήλικες με ψυχοκοινωνικά προβλήματα. Το οικοτροφείο «Αθηνά» που είναι στον Κορυδαλλό, το οποίο φιλοξενεί μόνιμα 15 άτομα με πιο σοβαρές δυσκολίες, όσον αφορά στην ψυχική τους υγεία, το Κέντρο Ημέρας που είναι στο κέντρο της πόλης και το Εξειδικευμένο Κέντρο Ημέρας «Κέντρο Κοινωνικού Διαλόγου», το οποίο περιλαμβάνει το Γραφείο Εναλλακτικών Δράσεων και το Γραφείο Υποστήριξης της Απασχόλησης. Το Γραφείο Εναλλακτικών δράσεων είναι εναλλακτικό γιατί δίνει βαρύτητα και βάση στην επανένταξη των ατόμων με ψυχοκοινωνικές δυσκολίες μέσα από ομάδες τέχνης και πολιτισμού και μέσα από δραστηριότητες, οι οποίες βοηθάνε την ελεύθερη έκφραση συναισθημάτων και τον κοινωνικό διάλογο. Το εναλλακτικό κέντρο ημέρας στεγάζεται στο κέντρο της Αθήνας, στη Βικτώρια και δουλεύει πάνω στην κοινότητα, στους ανθρώπους και στους φορείς, με στόχο τον αποστιγματισμό, να αλλάξει δηλαδή η νοοτροπία απέναντι σε αυτήν την ευπαθή ομάδα ατόμων. Άρα, λοιπόν, αυτό που χρειάζεται είναι κάθε ενδιαφερόμενος να επικοινωνήσει με εμάς και αφού γίνει ένα ραντεβού, να δούμε πως θα μπορέσουμε να βοηθήσουμε.

Μ.Λ.: Φυσικά, όλα τα κέντρα στελεχώνονται από εξειδικευμένο προσωπικό, δηλαδή ψυχιάτρους, ψυχολόγους, εργοθεραπευτές, κοινωνικούς λειτουργούς, νοσηλευτές όπου κρίνεται απαραίτητο, όπως στο οικοτροφείο. Είναι σημαντικό να αναφέρουμε ότι η ΠΕΨΑΕΕ δημιούργησε το πρώτο γραφείο υποστήριξης της απασχόλησης για άτομα που πάσχουν από κάποια ψυχική ασθένεια.

Οπότε υπάρχουν 3 βασικές δομές, από τις οποίες έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον το εναλλακτικό κέντρο ημέρας. Εκεί πως δομούνται οι ομάδες, τι διαδικασίες υπάρχουν και ποιοι μπορούν να συμμετέχουν εκεί;

Σ.Μ.: Το εναλλακτικό κέντρο ημέρας εντάσσεται στο λεγόμενο 9ο τομέα ψυχικής υγείας. Δεχόμαστε άτομα από πολλούς δήμους των Αθηνών, και όχι μόνο από το κέντρο της Αθήνας. Δεχόμαστε τηλέφωνα από ανθρώπους που μένουν σπίτι τους, που μόλις έχουν βγει από κάποια νοσηλεία ή και από άτομα που διαμένουν σε ξενώνες ή σε κάποια άλλη δομή ψυχικής υγείας.

Η διαδικασία είναι απλή. Ένα τηλέφωνο, με σκοπό να γίνει η καταγραφή από τον ειδικό που θα λάβει το αίτημα και στη συνέχεια ένα ραντεβού. Στο εναλλακτικό κέντρο ημέρας δεν δεχόμαστε μόνο εμείς τον ενδιαφερόμενο, αλλά και ο ενδιαφερόμενος εξετάζει και δοκιμάζει αν το πλαίσιο μας του ταιριάζει και αν μπορούμε εμείς να τον βοηθήσουμε. Σε κάθε περίπτωση υποστηρίζονται ατομικά, μέσα από κάποια συμβουλευτική. Ακόμα καλύπτουμε και άλλες ανάγκες, καθώς πολλοί άνθρωποι είναι ανασφάλιστοι και δεν έχουν ιατροφαρμακευτική αγωγή, έχουν προβλήματα με τον ΕΝΦΙΑ, με τα κοινωνικά τιμολόγια κ.α.

Ποιες είναι οι διαδικασίες στις ομάδες που υπάρχουν στο κέντρο ημέρας;

Σ.Μ.: Οι ομάδες στο κέντρο ημέρας δεν έχουν συγκεκριμένο χρονικό ορίζοντα. Ο μόνος προγραμματισμός που υπάρχει είναι ότι ανά 6 μήνες ή ανά έτος, υπάρχει μια αξιολόγηση του ανθρώπου που εξυπηρετείται, αν κατέκτησε τους στόχους του, σε τι χρειάζεται βοήθεια. Μπορεί να συμμετέχει σε όποια ομάδα θέλει και όσο θέλει. Εμείς δεν πρόκειται ποτέ να αρνηθούμε να παρέχουμε βοήθεια, και μόνο όταν ο ίδιος θελήσει να υπάρξει τέλος στη ομάδα ή στη βοήθεια που λαμβάνει θα γίνει κάτι τέτοιο. Αυτό βέβαια μπορεί να γίνει για μια σειρά λόγους, π.χ. υπάρχει πιθανότητα να πιάσει δουλειά, οπότε δεν θα έχει τον απαραίτητο χρόνο για τις ομάδες.

Μ.Λ.: Βέβαια άλλες ομάδες, οι οποίες δεν λειτουργούν στο κέντρο ημέρας, έχουν συγκεκριμένο χρονικό διάστημα που λειτουργούν, έτσι ώστε όταν τελειώσουν οι ομάδες, να εξετάσουμε πάλι ποιες είναι οι ανάγκες των συμμετεχόντων. Όλη η λειτουργία της ομάδας είναι βασισμένη στη φιλοσοφία ότι δουλεύουμε με θεραπευτικούς στόχους.

Σε τι βαθμό εμπλέκεστε στο κομμάτι της επαγγελματικής επανένταξης και με ποιο τρόπο;

Σ.Μ.: Ως κοινωνικός λειτουργός δέχομαι αρκετά αιτήματα, που αφορούν προνοιακά, κοινωνικά, εργασιακά, οικονομικά ή ακόμα και νομικά ζητήματα. Από εκεί και πέρα, αυτό που έχω δυνατότητα να κάνω είναι να φέρω σε επαφή τους ενδιαφερόμενους με τους ανάλογους φορείς και για θέματα εργασίας με το γραφείο Υποστήριξης της Απασχόλησης της ΠΕΨΑΕΕ.

Μ.Λ.: Συνολικότερα παρέχουμε εξατομικευμένα ραντεβού με συμβούλους απασχόλησης για να παρακολουθούνται οι προκηρύξεις. Για τη συγκεκριμένη κοινωνική ομάδα σαφώς έχει αναπτυχθεί μια συγκεκριμένη μεθοδολογία. Μάλιστα υπήρξε ένα διετές πρόγραμμα «Οι Γέφυρες Απασχόλησης», οι οποίες είχαν ακριβώς αυτό το στόχο, να δημιουργήσουν ένα καινούργιο και διαφορετικό μοντέλο επαγγελματικής συμβουλευτικής για λήπτες υπηρεσιών ψυχικής υγείας. Με αυτή τη μεθοδολογία, τόσο ατομικά όσο και ομαδικά, γίνεται η επανένταξη και η διασύνδεση με την ελεύθερη αγορά και τις κοινωνικές επιχειρήσεις.

Αυτή τη στιγμή στην Ελλάδα υπάρχουν επαρκείς κρατικές δομές που να υποστηρίζουν τις δράσεις των οργανισμών που ασχολούνται με το κομμάτι της ψυχικής υγείας;

Σ.Μ.: Εκτός από τα ψυχιατρικά νοσοκομεία, υπάρχουν τα Κέντρα Ψυχικής Υγείας, αλλά και αρκετοί ξενώνες, οικοτροφεία και προστατευόμενα διαμερίσματα, τα οποία ανήκουν σε ψυχιατρικά νοσοκομεία, όπως το Δαφνί, το Δρομοκαϊτειο κ.α.

Μ.Λ.: Η συνεργασία με τα παραπάνω πλαίσια είναι στενή και συστηματική. Δεν θα ήταν δυνατόν να μην συνεργάζονται. Παρ’ όλα αυτά, είναι γνωστό ότι το μεγαλύτερο μέρος της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης στην Ελλάδα, πραγματοποιείται από μη δημόσιους φορείς. Όταν αποφασίστηκε από την Ευρώπη η ψυχιατρική μεταρρύθμιση, το κράτος την ανέθεσε σε φορείς όπως ΜΚΟ, ΑΜΚΕ, επιστημονικά σωματεία, οπότε αναλάβαμε εμείς αυτό τον ρόλο. Το κράτος δεν έχει δημόσιες δομές υποστήριξης. Παρόλα αυτά όμως, ως ΠΕΨΑΕΕ έχουμε μια πάρα πολύ καλή, ποιοτική και συχνή συνεργασία τόσο με δημόσιους όσο και με άλλους φορείς, όπως το Δήμο Αθηναίων.

Κάνετε μια σειρά από δράσεις, έχετε 3 βασικές δομές οι οποίες αναφέρθηκαν πιο πάνω, διοργανώνετε φεστιβάλ, έχετε 42 ομάδες που λειτουργούν. Όλες αυτές οι δράσεις, καθώς και ό,τι χρειάζεται ο χώρος για να παραμείνει λειτουργικός, χρειάζονται άτομα. Έχετε εθελοντές που βοηθάνε σε όλα αυτά;

Μ.Λ.: Έχουμε μεγάλο αριθμό εθελοντών που μας βοηθάνε. Το επιδιώκουμε και εμείς, γιατί μπαίνοντας σε αυτή τη διαδικασία βλέπουν τι είναι η ψυχική ασθένεια και πως λειτουργούν οι άνθρωποι. Αυτό λειτουργεί από-στιγματιστικά, που είναι το πιο σημαντικό από όλη τη διαδικασία. Είναι μεγάλη μας χαρά που έχουμε ανθρώπους που εμπλέκονται στις εξελίξεις της εκάστοτε ομάδας.

Σ.Μ.: Υπάρχει ένας μεγάλος αριθμός εθελοντών που μας βοηθάνε σε όλα τα πλαίσια. Είναι πολύ σημαντική η έννοια του εθελοντισμού για εμάς. Τα άτομα που βοηθάνε τις ομάδες μπορεί να μην έχουν την ανάλογη ιδιότητα. Μπορεί να είναι ηθοποιοί σκηνοθέτες, δάσκαλοι χορού, ακτιβιστές και πολλοί ακόμα. Δεν είναι κάποιο κλειστό κύκλωμα. Όλα όμως γίνονται με την εποπτεία ανθρώπων, που έχουν κάποια ειδικότητα ψυχικής υγείας.

Πρόσφατα ξεκινήσατε, μαζί με άλλους φορείς, το Κέντρο Ενημέρωσης Πολιτών για Υπηρεσίες Ψυχικής Υγείας και Επανένταξης. Πείτε μας λίγα λόγια.

Μ.Λ.: Τα σημεία ενημέρωσης και διασύνδεσης πολιτών με υπηρεσίες ψυχικής υγείας δημιουργήθηκαν στο πλαίσιο ενός προγράμματος δικτύωσης μη κυβερνητικών οργανώσεων. Στο πρόγραμμα αυτό συμμετέχει η ΠΕΨΑΕΕ, η Εταιρεία Κοινωνικής Ψυχιατρικής και Ψυχικής Υγείας, η ΕΔΡΑ, η ΑΚΤΑΙΑ και η ΠΟΚΟΙΣΠΕ. Τα σημεία αυτά δημιουργήθηκαν γιατί ο κόσμος δεν ήξερε τι υπηρεσίες υπάρχουν. Με ένα τηλέφωνο μπορούν να βρουν λύσεις σε προβλήματα που αντιμετωπίζουν. Η συγκεκριμένη δράση εντάσσεται στο πλαίσιο του προγράμματος «Δίκτυο Φορέων Ψυχικής Υγείας και Επανένταξης» και χρηματοδοτείται στο πλαίσιο του Προγράμματος «Είμαστε όλοι Πολίτες», μέρος του συνολικού Χρηματοδοτικού Μηχανισμού του ΕΟΧ για την Ελλάδα, γνωστού ως EEAGrants, ενώ διαχειριστής της επιχορήγησης του προγράμματος είναι το Ίδρυμα Μποδοσάκη.

Σ.Μ.: Κάθε φορέας από αυτούς που συνεργαζόμαστε έχει υπό τον έλεγχο του ένα γεωγραφικό διαμέρισμα, εμείς το κέντρο της Αθήνας, με σκοπό να γίνει μια χαρτογράφηση των υπηρεσιών που υπάρχει ανά περιοχή και να υπάρχει πάντα ένα σημείο αναφοράς, έτσι ώστε να διασυνδέουμε τους πολίτες.

Ποια είναι η ανταπόκριση του κόσμου στην τηλεφωνική γραμμή;

Μ.Λ.: Ουσιαστικά η τηλεφωνική γραμμή ξεκίνησε τη λειτουργία της λίγο πριν τα Χριστούγεννα, στις αρχές Δεκέμβρη. Αυτή τη στιγμή, ως ΠΕΨΑΕΕ, έχουμε κοντά στα 100 αιτήματα, αλλά είναι πολύ λίγος ο καιρός που έχει ξεκινήσει η προώθηση. Υπάρχει κόσμος που παίρνει τηλέφωνο για ένα πλήθος ζητημάτων, όπως προνοιακά, για θέματα επιδομάτων, ασφαλιστικών ζητημάτων. Βλέπουμε ότι ο κόσμος πλέον δυσκολεύεται πάρα πολύ με γραφειοκρατικά θέματα.

Κλείνοντας τι θα θέλατε να πείτε στους αναγνώστες της εφημερίδας μας, καθώς και στα άτομα που χρειάζονται υπηρεσίες ψυχικής υγείας;

Μ.Λ.: Πολύ συχνά, ακόμα και σήμερα, βλέπουμε ότι ο κόσμος αισθάνεται αμήχανα απέναντι σε άτομα που είναι λήπτες υπηρεσιών ψυχικής υγείας, ενώ δεν έχουν κάτι ιδιαίτερο. Όπως κάποιοι άνθρωποι έχουν σπάσει το χέρι τους και χρειάζεται να πάνε στο γιατρό, να λάβουν αγωγή και φροντίδα, έτσι και οι ψυχικά ασθενείς έχουν μία πάθηση που χρειάζεται την ανάλογη υποστήριξη. Δεν χρειάζεται ντροπή ή στεναχώρια. Κάποια στιγμή πρέπει να καταλάβουμε ότι η ψυχική ασθένεια, είναι μία χρόνια ασθένεια σαν όλες τις άλλες.

Σ.Μ.: Πάντα το πρώτο βήμα που πρέπει να κάνουμε είναι να μη θεωρούμε ότι εκεί έξω δεν υπάρχει κόσμος που δεν είναι έτοιμος να ακούσει. Η μεγάλη δυσκολία της εποχής μας είναι ότι πολλοί άνθρωποι νιώθουν ότι δεν υπάρχει διέξοδος και ότι δεν υπάρχει κάποιος να τους καταλάβει. Υπάρχει μεγάλο σύνολο υπηρεσιών ψυχικής υγείας, μία από αυτές είναι η ΠΕΨΑΕΕ, όπου υπάρχουν άνθρωποι που σε μικρό χρονικό διάστημα θα εξυπηρετήσουν και θα βοηθήσουν όπως μπορούν. Η κρίση μας έχει δημιουργήσει ένα αίσθημα απελπισίας, ότι δεν λειτουργεί τίποτα. Λειτουργούν πάρα πολλά πράγματα, μπορεί με λίγο κόσμο, αλλά ο κόσμος που είναι εκεί βοηθάει παραπάνω από όσο μπορεί. Άρα λοιπόν, αυτό που έχουν να κάνουν είναι να πάρουν τηλέφωνο, να πουν τι τους απασχολεί, να μιλήσουν για το ζήτημα τους και σε καμία περίπτωση να μη φοβηθούν. Θα βρουν ανοιχτά αφτιά και πόρτες. Η εποχή προσφέρεται για διασύνδεση και κοινωνικό διάλογο. Άλλωστε ο διάλογος και η υποστήριξη είναι το μόνο που μας έχει μείνει και υπάρχει όντως ανιδιοτελής υποστήριξη.

Υπεύθυνος Δημοσιογραφικής Τεκμηρίωσης
Αποστόλης Ζαβιτσάνος