Σήμερα υπάρχει μια ΣΧΕΔΙΑ που φέρνει στο προσκήνιο ανθρώπους που τους θεωρούσαμε αόρατους. Ένα μοναδικό ελληνικό περιοδικό που βοηθάει τους ανθρώπους να βγουν από την τρύπα του κοινωνικού αποκλεισμού και να επικοινωνήσουν. Ο Χρήστος Αλεφάντης, διευθυντής σύνταξης της ΣΧΕΔΙΑΣ, πριν μερικά χρόνια ξεκίνησε ένα κοινωνικό και εν συνεχεία εξελίχθηκε και σε εκδοτικό project.H Σχεδία όμως δεν είναι ένα απλό περιοδικό. Είναι κατά πρώτον μία κοινωνική πράξη, μια κίνηση αλληλεγγύης, που φέρνει στο φως τους αόρατους με όρους αξιοπρέπειας. Ο Χρήστος Αλεφάντης μας διηγήθηκε τόσα πολλά που δυστυχώς είναι δύσκολο να χωρέσουν σε μια ολιγόλεπτη συνέντευξη.

Τι ήταν αυτό που σας ώθησε να ξεκινήσετε το πλάνο της ΣΧΕΔΙΑΣ στην Ελλάδα;

Πρακτικά η ΣΧΕΔΙΑ γεννήθηκε μέσα από μια άλλη πρωτοβουλία. Πριν 7 χρόνια φτιάξαμε την Εθνική Ποδοσφαιρική Ομάδα Άστεγων. Στόχος ήταν μέσα από τον αθλητισμό, όχι να φορτώσουμε με γκολ τους αντιπάλους μας, αλλά η ενεργοποίηση του ανθρώπου. Αυτός ο στόχος παραμένει μέχρι και σήμερα γιατί η ομάδα συνεχίζει. Όπως κάποιοι συνάνθρωποι μας είναι αποκλεισμένοι από την εργασία, την στέγαση ακόμα και από το καφενείο έτσι ακριβώς είναι αποκλεισμένοι και από τον αθλητισμό. Άλλωστε μια ποδοσφαιρική ομάδα είναι μια μικρή κοινωνία. Πρέπει να ενταχθείς, να συνεργαστείς, να θέσεις ένα κοινό στόχο και να προσπαθήσεις να τον κερδίσεις. Μέσα από αυτό το παιχνίδι, γιατί παιχνίδι είναι, προσπαθούμε να θωρακίσουμε την αυτοπεποίθηση των ανθρώπων αλλά επίσης αποτελεί και μια κοινωνική διαδικασία όπου μέσω αυτής προσπαθούμε να πάρουμε κάποια ψυχικά εφόδια, με τα οποία θα βγουν έξω από τις γραμμές που ορίζει ένα ποδοσφαιρικό γήπεδο.

Με την ίδια ακριβώς λογική δρομολογήθηκε η ΣΧΕΔΙΑ, το οποίο ανήκει και στο διεθνές δίκτυο περιοδικών δρόμου. Μας εξήγησαν από το διεθνές δίκτυο την φιλοσοφία και πως τα περιοδικά δρόμου έχουν σαν στόχο να υποστηρίξουν ανθρώπους και στη συνέχεια αυτοί οι ίδιοι άνθρωποι να υποστηρίξουν τους εαυτούς τους. Ο άνθρωπος συμμετέχει ενεργά στην διαδικασία, καθώς καλούνται οι ίδιοι να κερδίσουν τα προς το ζην τους. Και αυτό είναι το πιο σημαντικό από όλα. Αυτή η ενεργοποίηση είναι κάτι που το απολαμβάνουν και τους γεμίζει. Πλέον ξυπνούν το πρωί και έχουν κάτι να κάνουν, δεν πάει η μέρα τους χαμένη, ξεφεύγουν από την μαύρη τρύπα της ανεργίας. Τα περιοδικά δρόμου είναι ο ίδιος ο άνθρωπος.

Αναφέρεται συχνά ότι η ΣΧΕΔΙΑ είναι ο άνθρωπος. Ποιοι είναι όμως αυτοί οι άνθρωποι; Τι κριτήρια χρειάζεται να πληροί κάποιος για να διακινήσει την ΣΧΕΔΙΑ;

Οι άνθρωποι μας είναι άτομα που βιώνουν την πιο ακραία μορφή φτώχιας, όπως είναι η έλλειψη στέγης, οι μακροχρόνια άνεργοι η συντριπτική πλειοψηφία των οποίων είναι και στο όριο της αστεγίας. Υπάρχει μια έκφραση που λέει ότι «όλοι είμαστε εν δυνάμει δυο μηνιάτικα μακριά από την αστεγία» και αυτό ισχύει για τους περισσότερους εξ’ ημών. Δεν είναι άνθρωποι από την διπλανή πόρτα. Είναι άνθρωποι που βγαίνουν από την πόρτα μας, σε αυτούς βλέπω τον εαυτό μου, τους φίλους μου, τους γονείς μου που είχαν ένα εισόδημα το έχασαν, και στη συνέχεια έχασαν και την στέγη τους. Αυτοί είναι οι άνθρωποι της ΣΧΕΔΙΑΣ.

Υπάρχει όμως και κάτι το οποίο κάνει την ΣΧΕΔΙΑ μοναδική σε αυτό τον τομέα σε σχέση με τα υπόλοιπα περιοδικά δρόμου που υπάρχουν στον κόσμο. Για παράδειγμα στον ευρωπαϊκό βορρά οι άνθρωποι που διακινούν τα περιοδικά έχουν βρεθεί στο δρόμο από επιλογές που σχετίζονται με χρόνιες εξαρτήσεις. Στην ΣΧΕΔΙΑ δεν ισχύει αυτό, το σύνολο των ανθρώπων είναι, ας μας επιτραπεί η έκφραση, οι νοικοκυραίοι. Όταν εμφανίζονται άτομα σε εμάς που π.χ. έχουν ζητήματα χρήσης ουσιών, αυτό που προσπαθούμε να κάνουμε είναι να τον υποστηρίξουμε για την ένταξη σε κάποιο πρόγραμμα απεξάρτησης.

Όλο αυτό το εγχείρημα πρακτικά πως λειτουργεί; Ποιο είναι το οικονομικό μοντέλο με το οποίο λειτουργεί όλη αυτή η διαδικασία;

Η βασική αρχή είναι ότι από τα 3€ που κοστίζει το περιοδικό το 1.5 είναι απευθείας έσοδο για τους ίδιους. Για να ξεκινήσει κάποιος, του δίνουμε έως και 10 περιοδικά δωρεάν, το οποίο είναι και το αρχικό μικροκεφάλαιο τους. Από εκεί και πέρα όποιος θέλει μπορεί να σταματήσει και να ψάξει για κάτι άλλο, είτε και να συνεχίσει, δεν δεσμεύουμε κανέναν σχετικά με την επιλογή του. Το όραμα μας άλλωστε είναι να κλείσει η ΣΧΕΔΙΑ και να έχουν βρει όλοι οι άνθρωποι μας δουλειά. Σήμερα κοίταγα τη λίστα των ανθρώπων της ΣΧΕΔΙΑΣ που μέσα στον χρόνο βρήκαν δουλειά και έφυγαν. Όταν μας το ανακοινώνουν αυτό, εμείς κάνουμε ένα μικρό πάρτι, το ανακοινώνουμε σε όλους, και δημιουργείται και η προσδοκία σε όλους ότι και εγώ μπορώ να βρω αύριο σταθερό εισόδημα. Το ίδιο συμβαίνει και με τους ανθρώπους που έχουν καταφέρει να βρουν σπίτι ή ακόμα και να ξεπληρώσουν λογαριασμούς.

Η ΣΧΕΔΙΑ έχει αφομοιωθεί από την ελληνική κοινωνία ή είναι κάτι άγνωστο ακόμα;

Αυτό που βιώνουμε είναι ότι την έχει αγκαλιάσει ένα πολύ μεγάλο ποσοστό της ελληνικής κοινωνίας, επειδή είναι κάτι πολύ άμεσο. Η κοινωνία αντιλαμβάνεται ότι κοιτώντας έναν άνθρωπο της ΣΧΕΔΙΑΣ, βλέπει στο πρόσωπο του και στα μάτια του τον ίδιο του τον εαυτό. Άλλωστε οι περισσότεροι έχουμε τις ίδιες ανησυχίες και αβεβαιότητες για το μέλλον και από εκεί προέρχεται η αλληλεγγύη, η θέληση να υποστηρίξουμε ο ένας τον άλλον. Αυτό που διαπιστώνουμε και αυτό που μας μεταφέρουν οι άνθρωποι μας που διακινούν τα περιοδικά, είναι ότι πέρα από αυτά που μας εξοργίζουν και μας θυμώνουν, υπάρχει και η αγάπη και η διάθεση για αλληλοκατανόηση. Εμείς σε αυτά στεκόμαστε.

Η ΣΧΕΔΙΑ τι θεματολογία περιλαμβάνει;

Ξέρεις στην αρχή, όταν ο κόσμος άκουγε «περιοδικό δρόμου που το διακινούν άστεγοι», είχαν δημιουργήσει την εικόνα ότι θα είναι μέσα στην μιζέρια και την μαυρίλα. Όμως το περιοδικό δεν είναι έτσι. Αυτό που θέλουμε και επιδιώκουμε, είναι η ΣΧΕΔΙΑ να είναι ένα βαθιά ανεξάρτητο περιοδικό που έχει σαν βάση του το ρεπορτάζ, την αισιοδοξία και το χιούμορ. Ακόμα και εκεί που στηλιτεύουμε δυσάρεστα θέματα, προσπαθούμε να το κάνουμε με τρόπο τέτοιο ώστε να δείχνουμε έναν δρόμο. Μας αρέσει να αγωνιζόμαστε και να ξεπερνάμε όλα αυτά που μας κρατάνε στάσιμους.

Στο περιοδικό τώρα γράφουν δημοσιογράφοι, γελοιογράφοι και κειμενογράφοι που προσφέρουν αφιλοκερδώς τα κείμενα τους. Ενθαρρύνουμε και τους πωλητές της ΣΧΕΔΙΑΣ να γράφουν, χωρίς όμως να κάνουμε δημοσιογραφικούς συμβιβασμούς. Τα κείμενα που θα μας φέρουν εάν δεν πληρούν κάποιες προϋποθέσεις δεν τα βάζουμε. Αυτό το κάνουμε όχι μόνο για να είναι όσο καλύτερο γίνεται το περιοδικό αλλά και για τους ίδιους, γιατί ενδιαφέρονται να μάθουν που έχουν κάνει λάθη πώς να τα διορθώσουν και να γίνουν καλύτεροι.

Η ΣΧΕΔΙΑ αυτή τη στιγμή διακινείτε σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη. Υπάρχουν σκέψεις για να δηλώσει παρόν και σε άλλες πόλεις;

Όντως βρίσκεται στα δύο μεγάλα κέντρα της Ελλάδας και τώρα κοιτάμε για να βρεθούμε και σε άλλες πόλεις όπως π.χ. στο Κιλκίς ή στον Βόλο, αλλά πάντα με συνέργιες καθώς δεν έχουμε ούτε τις δυνάμεις ούτε και τον μηχανισμό για να πάμε να ανοίξουμε γραφεία. Βέβαια όλο αυτό θα γίνει μόνο με ανθρώπους και φορείς που αγαπάνε τον άνθρωπο και η φιλοσοφία μας βρίσκει μια κοινή συνισταμένη.

Υπάρχει κάποιο δίκτυο είτε αποτελείται από ανθρώπους, είτε από Μ.Κ.Ο που να υφίσταται ήδη και να συνεργάζεστε τακτικά;

Είναι ένα ιδιαίτερα κρίσιμο ζήτημα. Σε ένα γενικότερο πλαίσιο θεωρώ ότι ο τρόπος για να πάει κάποιος μπροστά είναι μέσω της συνεργασίας, μόνος του ο οποιοσδήποτε δεν θα πάει πολύ μακριά. Εμείς από την αρχή κάνουμε μόνο το project της ΣΧΕΔΙΑ. Όμως συνεργαζόμαστε με φορείς που έχουν ξενώνες, κέντρα ημέρας, κοινωνικά ιατρεία και πολλούς ακόμη φοβερούς ανθρώπους που κάνουν πραγματικά σπουδαία δουλειά. Είτε στέλνοντας στον στους Γιατρούς του Κόσμου, είτε με το ΜΠΟΡΟΥΜΕ που δίνουν μερίδες φαγητό. Όποιος έρχεται προσπαθούμε να τον υποστηρίξουμε μέσα από την δικτύωση μας.

Έχετε βραβευτεί με το IMPACTSOCIALAWARD 2014 και πρόσφατα με το Βραβείο Ευρωπαίου Πολίτη. Είναι ηθική επιβράβευση και αναγνώριση των προσπαθειών σας όλα αυτά τα χρόνια;

Σαφώς και είναι, αλλά δεν στεκόμαστε εκεί. Για να μην παρεξηγηθώ, είναι πάρα πολύ σημαντικό για εμάς, όμως το σημαντικότερο είναι αυτό που είπαμε παραπάνω, ότι βοηθήσαμε ανθρώπους να βάλουν την ζωή τους σε μια σειρά, να βρουν μια σταθερή δουλειά, το χαμόγελο τους. Όταν μπαίνει για πρώτη φορά κάποιος εδώ και είναι εμφανώς ταλαιπωρημένος και ανασφαλής. Αυτό με τον καιρό αλλάζει, αρχίζει να κοινωνικοποιείται να αποκαθίσταται η πίστη του στον εαυτό του και στον περίγυρο του, να χαμογελάει. Αυτή είναι η μεγάλη επιβράβευση. Και αυτή είναι η ουσία της ΣΧΕΔΙΑΣ. Άλλωστε αυτό που λέμε γενικά είναι και να μην θέλει κάποιος να αγοράσει την ΣΧΕΔΙΑ, γιατί δεν του αρέσει, δεν την πιστεύει, δεν τον εκφράζει, να λέτε μια καλημέρα στους πωλητές. Είναι πολύ σημαντικό για τον ίδιο, αυτό το βήμα επανένταξης. Αυτή άλλωστε είναι και η ανθρωπιά μας και έτσι πρέπει να είναι και η κοινωνία μας.

Έχετε δώσει έμφαση στην συμπεριφορά και στην επανένταξη των ανθρώπων που το διακινούν. Αυτά τα άτομα για ιδιαίτερους λόγους βρέθηκαν σε δύσκολες καταστάσεις και κλείστηκαν στον κόσμο τους. Πόσο εύκολο είναι να ξαναβγεί κάποιος στην κοινωνία, να κάνει πράξη αυτή την άτυπη επανένταξη;

Εύκολο δεν είναι. Είναι ένας συνεχής αγώνας, στον οποίο η κάθε περίπτωση είναι διαφορετική και έχει να κάνει κυρίως με τον άνθρωπο. Η φιλοσοφία μας είναι ότι δεν πρέπει να τα παρατάμε ποτέ, και από την αρχή έως και το τέλος να παλεύουμε και να αγωνιζόμαστε καθημερινά. Κάθε μέρα να κερδίζουμε από κάτι το οποίο θα το παίρνουμε καθημερινά μαζί μας στην πραγματικότητα μας. Πρώτα και κύρια έχουμε υποχρέωση, προς τους εαυτούς μας να συνεχίσουμε να παλεύουμε και στο τέλος να τα καταφέρουμε.

Πραγματοποιείται όμως και άλλες δράσεις πέρα από την ΣΧΕΔΙΑ. Μας ενημερώσατε ήδη για την ποδοσφαιρική ομάδα αστέγων. Υπάρχουν και οι αόρατες διαδρομές.

Οι αόρατες διαδρομές, που παρεμπιπτόντως ξεκίνησαν πρόσφατα, είναι μια πραγματικά συγκλονιστική εμπειρία και σας προσκαλώ να τις κάνετε. Οι αόρατες διαδρομές λειτουργούν με ένα μοντέλο παραπλήσιο της ΣΧΕΔΙΑΣ. Πραγματοποιούνται από 3 πωλητές της ΣΧΕΔΙΑΣ που έχουν βιώσει ή βιώνουν ακόμα την έλλειψη στέγης. Μέσα στην καρδιά της δράσης υπάρχει έντονο το στοιχείο της ενεργοποίησης, γιατί οι οδηγοί εκπαιδεύτηκαν. Μάλιστα είχαμε την τιμή ο εκπαιδευτής τους να είναι ο κ. Βασίλης Αλεξάκης, ο συγγραφέας, ο οποίος άκουσε τις ιστορίες τους και τους υποστήριξε ώστε να φτιάξουν τις αφηγήσεις τους. Άλλωστε ο καθένας από εμάς έχει μια ιστορία μέσα του. Κατά την διάρκεια των περιηγήσεων περνάνε από τις πιο σημαντικές κοινωνικές δομές της πόλης, κάποιες από τις οποίες οι ξεναγοί-αφηγητές τις έχουν χρησιμοποιήσει. Οπότε κάθε Σάββατο σας περιμένουμε από εδώ να κάνουμε μια βόλτα στο κέντρο της πόλης και να περάσουμε από τα κομμάτια τα οποία δεν τα πλησιάζουμε γιατί φοβόμαστε, και ένας λόγος των περιηγήσεων είναι να νικήσουμε αυτόν τον φόβο. Την πόλη μας δεν πρέπει να την φοβόμαστε, ούτε και τους ανθρώπους της. Το σημαντικότερο από όλα όμως είναι ότι αυτή η διαδικασία μετατρέπεται σε ένα εργαλείο μάθησης και σε μια λυτρωτική διαδικασία.

Να περιμένουμε κάποιες δράσεις από εσάς στο άμεσο μέλλον;

Υπάρχουν αρκετές που έχουμε δρομολογήσει και θα ξεκινήσουν να γίνονται γνωστές από τις αρχές της νέας χρονιάς. Πάντα όμως με την ίδια λογική και φιλοσοφία, με τον άνθρωπο να είναι πρωταγωνιστής και όχι παθητικός δέκτης.

Τι θα λέγατε ότι αντιπροσωπεύει περισσότερο την ΣΧΕΔΙΑ;

Αυτό που λέμε και παλεύουμε, είναι να θωρακίσουμε τον συνάνθρωπο μας που δοκιμάζεται και κατά συνέπεια ολόκληρη την κοινωνία. Πέρα από αυτά που μας θυμώνουν, υπάρχει η αγάπη και η αλληλεγγύη που μας ενώνουν. Έχουμε χρέος να είμαστε όλοι ενεργοί πωλητές και πιστεύω στο τέλος θα τα καταφέρουμε.

Αποστόλης Ζαβιτσάνος
Υπεύθυνος Δημοσιογραφικής Τεκμηρίωσης