Ξεκινώντας το άρθρο μας για τις ηγετικές ικανότητες, ας εξηγήσουμε τη γενική έννοια της ηγεσίας και ας τη διαχωρίσουμε από αυτή της ηγετικής θέσης κάποιου.
Γενικά την έννοια ή την ύπαρξη της ηγεσίας τη συναντάμε σε πάρα πολλούς κλάδους στη ζωή μας είτε το αντιλαμβανόμαστε είτε όχι. Συγκεκριμένα, σε επαγγελματικό επίπεδο τη συναντάμε πιο έντονα σε σχέση με άλλους τομείς. Παρ’ όλα αυτά τη συναντάμε σε σχεδόν όλες τις σχέσεις της καθημερινής ζωής, μέσα στην οικογένεια, όπου ηγετικές θέσεις καταλαμβάνουν οι γονείς, σε σχέσεις είτε φιλικές είτε επαγγελματικές ή ακόμα και ερωτικές. Για παράδειγμα, σε μία αθλητική ομάδα ποδοσφαίρου ή μπάσκετ πάντα θα υπάρχει κάποιος αρχηγός / ηγέτης παίκτης της ομάδας.
Το ίδιο και σε επίπεδο επιχείρησης, σε κάθε τμήμα θα υπάρχει πάντα και κάποιος προϊστάμενος. Πιο συγκεκριμένα, σε επαγγελματικό επίπεδο είναι τελείως διαφορετικό να είναι κάποιος ηγέτης και να είναι κάποιος αρχηγός. Ένας ηγέτης μπορεί να είναι και αρχηγός, το αντίθετο όμως δεν ισχύει, δηλαδή ένας αρχηγός μπορεί να μην υπάρξει ποτέ ηγέτης. Γιατί;
Οι αρχηγοί / τα αφεντικά / οι ανώτεροι / οι διοικητές είναι τα άτομα που κάνουν τα πράγματα σωστά ανεξαρτήτως αν το θέλουν ή όχι ή αν συμφωνούν με αυτό ή όχι. Αντίθετα ηγέτες είναι τα άτομα που κάνουν τα σωστά πράγματα και για αυτό έχουν καταλάβει και την ηγετική θέση την οποία έχουν. Πιο συγκεκριμένα, με βάση τον ορισμό που είχε δώσει ο Dwight D. Eisenhower, η ηγεσία είναι η τέχνη να κάνεις κάποιον να κάνει οικειοθελώς κάτι που εσύ θέλεις.
Με τις λέξεις «ηγέτης» / «ηγεσία» μας έρχονται αυτομάτως πράγματα στο μυαλό, όπως πολιτικοί ηγέτες, επαναστάτες, αρχηγοί ομάδων κ.λπ. Οι ηγέτες βοηθούν τους άλλους, αλλά και τους ίδιους τους εαυτούς τους, να κάνουν τα σωστά πράγματα. Θέτουν τις κατευθυντήριες γραμμές, αλλά και το όραμα για να επιτευχθεί ο οποιοσδήποτε στόχος, ο οποίος όμως είναι επιθυμητός από όλους. Οι ηγέτες εμπνέουν και θέτουν την πορεία για τη δημιουργία νέων πραγμάτων, ιδεών και εμπειριών, νέου τρόπου σκέψης.
Παρά τα καλά χαρακτηριστικά που πρέπει να έχει ο ηγέτης, πρέπει να έχει και κάποιες γνώσεις και ικανότητες διοίκησης, ώστε να μπορεί να οδηγήσει και να κατευθύνει τους άλλους προς τη σωστή κατεύθυνση με ήπιο και αποτελεσματικό τρόπο.
Γενικά σε όλους τους τομείς της ζωής μας θα μας ήταν χρήσιμο να υιοθετήσουμε ηγετικά στοιχεία στον χαρακτήρα μας. Θα μας βοηθήσει ειδικά σε επαγγελματικό επίπεδο, αλλά και στην καθημερινή ζωή μας, καθώς η ηγεσία είναι αντιληπτή με διαφορετικούς τρόπους ανά τους διάφορους τομείς της ζωής μας.
Ηγετικές ικανότητες: Χαρακτηριστικά
- Ειλικρίνεια: Να είναι αντικειμενικός αλλά και ειλικρινής απέναντι σε όλους τους ανθρώπους που συναναστρέφεται και συγκεκριμένα στην ομάδα του ή στα άτομα με τα οποία συνεργάζεται και μοιράζεται έναν κοινό στόχο.
- Επικοινωνιακός: Εάν κάποιος ηγέτης δεν είναι επικοινωνιακός, δεν θα μπορεί να εξηγήσει, αλλά ούτε και να μεταδώσει στον άλλον, το πάθος για την επίτευξη κάποιου στόχου ή σκοπού. Αυτό θα προκαλούσε προβλήματα. Πρέπει να μπορεί να είναι ξεκάθαρος στην επικοινωνία του, να εξηγεί και να απαιτεί αυτά που ακριβώς θέλει. Πρέπει να είναι ειλικρινής με τους άλλους ώστε να είναι και οι άλλοι μαζί του με τη σειρά τους. Εάν υπάρχουν νέα μέλη στην όποια ομάδα, ο ηγέτης θα πρέπει να μπορεί να τους εξηγήσει πώς έχει η όλη κατάσταση, αλλά και να τους μεταφέρει το πάθος και τη θέληση επίτευξης του στόχου της. Επομένως η σωστή και υγιής επικοινωνία ή οι επικοινωνιακές ικανότητες κρίνονται αναγκαίες.
- Αυτοπεποίθηση: Ο κάθε ηγέτης πρέπει να διακατέχεται και να χαρακτηρίζεται από αυτοπεποίθηση. Να πιστεύει στον εαυτό του και ταυτόχρονα να κάνει και τους άλλους να πιστεύουν σε αυτόν. Σε περιπτώσεις που μπορεί να υπάρχουν ατυχίες ο ηγέτης θα είναι αυτός που θα καθησυχάσει τους πάντες και τα πράγματα θα συνεχίσουν στην κανονική ροή τους χωρίς να δημιουργηθεί κάποιο μεγαλύτερο θέμα. Πρέπει όλοι να κοιτούν προς τα εμπρός αισιόδοξα και όχι να πανικοβάλλονται από το όποιο λάθος της στιγμής. Ο ηγέτης θα διατηρεί την ψυχραιμία του και θα προσπαθεί να εξασφαλίσει και αυτή των άλλων.
Παρά τα θετικά χαρακτηριστικά που μπορεί να έχει ένας ηγέτης, θα δείτε ότι υπάρχουν βασικές διαφορές μεταξύ ηγέτη και μάνατζερ. Μία από τις πιο ουσιώδεις είναι ότι ο μάνατζερ ή ο προϊστάμενος διορίζεται (λόγω χρόνων εργασίας, προϋπηρεσίας κ.λπ.), ενώ ο ηγέτης αναδεικνύεται μέσα από τα πλήθη. Ουσιαστικά τα ηγετικά χαρακτηριστικά του τον κάνουν να ξεχωρίσει. Ο μάνατζερ χρησιμοποιεί τη δύναμη που είναι νόμιμη, επειδή έχει δοθεί σε αυτόν λόγω της θέσης του στο επαγγελματικό περιβάλλον, ενώ ο ηγέτης χρησιμοποιεί την προσωπική του δύναμη.
Ο μάνατζερ ορίζει οδηγίες, εντολές, ανταμοιβές, τιμωρίες και παρακινεί τους άλλους μέσω κατώτερων αναγκών για να εκπληρώσουν επαγγελματικούς στόχους. Αντίθετα ο ηγέτης δίνει έμπνευση, διαμορφώνει όραμα, πείθει και κινητοποιεί μέσω ιδανικών, αξιών και ανώτερων αναγκών θέτοντας έναν κοινό στόχο που όλοι θέλουν να επιτύχουν, ο καθένας για τον δικό του προσωπικό λόγο, αλλά και όλοι μαζί ως μια πραγματική ομάδα με κοινούς στόχους και οράματα.
Επιπλέον ο μάνατζερ ελέγχει και δίνει έμφαση στις διαδικασίες, στα συστήματα και στον τρόπο λειτουργίας των πραγμάτων. Ο ηγέτης κερδίζει την εμπιστοσύνη των άλλων και τους ενδυναμώνει. Δίνει περισσότερη έμφαση στους ανθρώπους, στα συναισθήματα και στη διαίσθησή τους παρά στη ροή των διαδικασιών. Ενώ ο μάνατζερ κινείται σε προκαθορισμένα τυπικά πλαίσια και δίνει έμφαση στο πώς θα γίνει κάτι, ο ηγέτης ανοίγει τους ορίζοντες και διευρύνει τα πλαίσια, ενδιαφέρεται για το γιατί πρέπει ή θέλουμε να γίνει κάτι και προσπαθεί να το επιτύχει με καινοτόμους και δημιουργικούς τρόπους.
Ο μάνατζερ φοβάται το διαφορετικό. Συνήθως δέχεται και διαχειρίζεται μια ήδη υπάρχουσα κατάσταση και προτιμά τη σταθερότητα όταν γνωρίζει πώς δουλεύουν τα πράγματα. Ο ηγέτης προκαλεί και δημιουργεί καταστάσεις. Ο μάνατζερ αποδέχεται την πραγματικότητα δίνοντας έμφαση στο παρόν, έχει βραχυπρόθεσμη προοπτική και κάνει τα σωστά πράγματα. Σε πλήρη αντίθεση ο ηγέτης ερευνά και προσπαθεί να αλλάξει την πραγματικότητα υιοθετώντας μακροπρόθεσμη προοπτική και δίνοντας έμφαση στο μέλλον. Ο ηγέτης είναι αυτός που κάνει όχι τα πράγματα σωστά, αλλά τα σωστά πράγματα.
Γενικά, για να αποκτήσετε ηγετικές ικανότητες και ηγετικά χαρακτηριστικά, πρέπει πρώτα να αποκτήσετε δύναμη. Δύναμη στον χαρακτήρα σας, να έχετε δύναμη για τα «θέλω» σας και να θέτετε πραγματικά υψηλούς στόχους. Βέβαια, για να φτάσετε σε αυτό τον υψηλό και δύσκολο στόχο, πρέπει να ξεκινήσετε από κάπου πιο χαμηλά. Το θέμα είναι να έχετε την εσωτερική δύναμη να ξεκινήσετε.
Υπάρχουν πολλά πράγματα που μπορείτε να κάνετε για να γίνει αυτό. Ίσως κάποια σας φαίνονται ασήμαντα, αλλά πραγματικά είναι πολύ σημαντικά, όπως, για παράδειγμα, η συμμετοχή σας σε συνέδρια ή η παρουσίαση μιας εργασίας σας στο αμφιθέατρο. Μπορεί τώρα να σας φαίνονται ασήμαντα, αλλά στο μέλλον, ειδικά εάν τα τολμήσετε, θα καταλάβετε τα θετικά που πήρατε από αυτές τις εμπειρίες και το πώς αλλάξατε μέσα από αυτές χωρίς να το καταλάβετε.
Ξεκινήστε λοιπόν, κάντε κάτι λίγο διαφορετικό κάθε μέρα, και κάποια στιγμή στο μέλλον θα καταλάβετε πόσο πολύ έχετε αλλάξει εσείς μέσα από αυτά τα μικρά πράγματα που έχετε κάνει, πόσες ηγετικές ικανότητες έχετε αποκτήσει.
Ελένη Μερεού,
Συντάκτρια, www.citycampus.gr
