Στη δουλειά μας περνάμε καθημερινά τις ίδιες, αν όχι περισσότερες, ώρες με όσες περνάμε στο σπίτι μας με τους δικούς μας. Όσο μάλιστα εντείνονται οι ρυθμοί για πολλούς εργαζομένους, η δουλειά τους τους βλέπει πολύ περισσότερο από την οικογένειά τους και το σπίτι τους. Αυτή από μόνη της είναι μία αγχωτική και κουραστική κατάσταση, αλλά είναι συχνά και μία αναγκαιότητα. Η δαμόκλειος σπάθη του ανταγωνισμού, των υψηλών απαιτήσεων, των συρρικνώσεων και των εκκαθαρίσεων σε πολλές εταιρίες κρέμεται πάνω απ’ τα κεφάλια του προσωπικού, τόσο των υψηλόβαθμων, όσο και των απλών υπαλλήλων. Μέσα σε αυτή την ατμόσφαιρα οι εντάσεις είναι αναμενόμενες και η δυσφορία πολλές φορές αναπόφευκτη.
Έτσι για πολλούς από μας στις σχέσεις με τους συναδέλφους μας, με το αντικείμενο της δουλειάς, τους διευθυντές, τους πελάτες επικρατεί ένα αρνητικό κλίμα, που μας κάνει τη ζωή στη δουλειά, και δυστυχώς όχι μόνο, δύσκολη.
Η Γεωργία είναι νηπιαγωγός και δουλεύει σε έναν ιδιωτικό παιδικό σταθμό: «Απ’ την αρχή δεν ήταν ιδανικές οι συνθήκες, όμως τον τελευταίο καιρό τα πράγματα πάνε απ’ το κακό στο χειρότερο. Νιώθεις ότι η ιδιοκτήτρια του σταθμού είναι πολύ πιεσμένη. Οι γονείς είναι απαιτητικοί, εφόσον πρόκειται για ιδιωτικό σταθμό, κι αυτή προσπαθεί να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις τους πιέζοντας βέβαια με τη σειρά της εμάς, το προσωπικό. Πρόσφατα ήρθε μια καινούργια συνάδελφος, άπειρη εντελώς, κι έπρεπε εγώ να αναλάβω και τις δικές της αρμοδιότητες ώσπου να μάθει, αλλά και να την εκπαιδεύσω σε ό,τι δεν ξέρει, κάνοντας φυσικά ταυτόχρονα και τη δική μου δουλειά. Επίσης, επειδή κυκλοφορούν κατά καιρούς φήμες για απολύσεις, έχουμε γίνει, νομίζω, λίγο πιο καχύποπτοι όλοι, δεν έχουμε εμπιστοσύνη πια. Ε, σε ένα τέτοιο κλίμα πώς μπορείς να κάνεις σωστά τη δουλειά σου; Εγώ την επέλεξα αυτή τη δουλειά γιατί μου άρεσε πάντα και είχα τη διάθεση να κάνω πολλά πράγματα, αλλά νιώθω ότι με φρενάρουν οι συνθήκες και οι άνθρωποι γύρω μου».
Μπορούμε να βγούμε από μια τέτοια δυσάρεστη κατάσταση; Σίγουρα υπάρχουν πάρα πολλά πράγματα που δεν περνούν απ’ το χέρι μας, τα περισσότερα ίσως. Δεν έχουμε καμία συμμετοχή στο τι συμβαίνει στην αγορά, στις κινήσεις που αποφασίζουν να κάνουν όποιοι βρίσκονται πάνω από μας, δεν μπορούμε να αλλάξουμε τους συναδέλφους μας. Και σίγουρα η λύση των προβλημάτων μας στη δουλειά δεν είναι να μάθουμε γιόγκα και να βρίσκουμε πράγματα να ξεσκάμε και να εκτονωνόμαστε για να μην πάθουμε εγκεφαλικό από την πίεση!
Υπάρχουν όμως, έτσι τουλάχιστον υποστηρίζουν οι ειδικοί σε θέματα ψυχολογίας της εργασίας, πράγματα που μπορούμε να αλλάξουμε στον τρόπο που εμείς αντιμετωπίζουμε τη δουλειά μας και τα οποία μπορούν να κάνουν τη διαφορά ώστε να νιώθουμε καλύτερα σε αυτήν.
Απομυθοποιήστε τη δουλειά
Όπως αναφέρει και η Γεωργία στη μαρτυρία της, δεν βρέθηκε τυχαία σε αυτή τη δουλειά, αλλά την επέλεξε γιατί της άρεσε και είχε προσδοκίες από τον εαυτό της και σχέδια για το πώς να κάνει ό,τι καλύτερο μπορούσε. Το γεγονός ότι οι συνθήκες δεν της το επιτρέπουν είναι κάτι που την απογοητεύει και τη ματαιώνει.
Δεν είναι η μόνη. Έχουμε μεγαλώσει, αν όχι όλοι, πάντως πολλοί από μας, με την προσδοκία και τη φιλοδοξία να βρούμε μια καλή δουλειά, να προοδεύσουμε σε αυτή, να βγάλουμε λεφτά, να αποδείξουμε την αξία μας. Αυτά περιμένουν οι άλλοι από εμάς, αλλά κι εμείς οι ίδιοι απ’ τον εαυτό μας. Κι αν η ανάδειξη της προσωπικής αξίας και η συνάρτηση της αυτοεκτίμησης από την επιτυχία στη δουλειά ήταν κάποτε αντρική υπόθεση, τώρα πια έχει γίνει κοινό πρόβλημα και των δύο φύλων.
Επιθυμούμε λοιπόν και μοχθούμε να καταφέρουμε κάτι στη δουλειά μας, φυσικά όσο πιο συνεπείς, εργατικοί και φιλόδοξοι είμαστε, τόσο περισσότερο, παραμελώντας πολύ συχνά άλλους σημαντικούς τομείς της ζωής μας, βάζοντας σε δεύτερη μοίρα την προσωπική μας ζωή, την ψυχική ηρεμία μας, τις σχέσεις μας με πολύ σημαντικούς για μας ανθρώπους.
«Δεν είναι ότι δεν το ξέρω, ξέρω πολύ καλά ότι δεν έχει νόημα να χάνεις τη ζωή σου κερδίζοντάς την, όπως έλεγαν και οι χίπηδες, κι όμως είναι σαν να μην μπορώ να σταματήσω, δουλεύω συνεχώς, είναι πάνω από μένα αυτό. Μπορεί να νιώθω χάλια, ειδικά όταν τα πράγματα ζορίζουν στην εταιρία, όμως αντλώ μια παράξενη ευχαρίστηση όταν όλοι θαυμάζουν πόσο σκληρά δουλεύω» λέει ο Γιώργος, που είναι διευθυντής πωλήσεων σε μία φαρμακευτική εταιρία.
Κι όμως, λένε οι ειδικοί, όσο δύσκολο κι αν είναι, είναι άλλο τόσο αναγκαίο να μην υπερβούμε το όριο που μετατρέπει τη δουλειά από έργο ζωής σε κέντρο της ζωής μας. Όσο κι αν αγαπάμε το επάγγελμά μας, όσο κι αν ταυτιζόμαστε μ’ αυτό, δεν είναι παρά μόνο η δουλειά και η σχέση μας μαζί της πρέπει να είναι ισορροπημένη και απομυθοποιημένη, διαφορετικά η δυσαρέσκεια και οι απογοητεύσεις είναι προδιαγεγραμμένες.
Κάντε κάτι για το κλίμα στη δουλειά
Συμβαίνει συχνά να μπαίνουμε σε γραφεία εταιριών, υπηρεσιών και να απορούμε πώς μπορούν και δουλεύουν οι άνθρωποι εκεί μέσα. Όπως και αντίστροφα, ακούμε από ανθρώπους ότι δουλεύουν σε εξαιρετικά εργασιακά περιβάλλοντα, όπου όμως το κλίμα είναι τόσο άσχημο, που νιώθουν ότι δεν μπορούν να ανασάνουν. Κάθε εργασιακός χώρος είναι ένας ζωντανός οργανισμός, που χρειάζεται φροντίδα. Το περιβάλλον, η διαμόρφωση του χώρου, οι εργαζόμενοι, οι μεταξύ τους σχέσεις, η καλή διάθεση, το γέλιο, τα διαλείμματα για καφέ, όλα αυτά είναι παράγοντες άρρηκτα συνδεδεμένοι με το κλίμα που επικρατεί και εξαρτώνται φυσικά και από τον καθέναν που εργάζεται εκεί.
Έτσι με τον ίδιο τρόπο που φροντίζουμε τις σχέσεις στην προσωπική μας ζωή, πρέπει να φροντίζουμε να πηγαίνουν καλά και οι σχέσεις στον χώρο της δουλειάς. Όχι όλες φυσικά. Υπάρχουν συνάδελφοι που συμπαθούμε και άλλοι που αντιπαθούμε ή μας είναι αδιάφοροι. Δεν χρειάζεται να παριστάνουμε ότι αγαπάμε όλο τον κόσμο, αλλά η συνεχής αντίδραση, τα νεύρα, η υπεροψία ή η αδιαφορία, η μη συναδελφική συμπεριφορά δηλητηριάζουν το γενικό κλίμα και δυσχεραίνουν τη δική μας θέση. Οι καλές σχέσεις με τους συναδέλφους, τονίζουν οι ειδικοί, μπορούν να συνεισφέρουν πολύ πιο δραστικά στο να νιώθουμε καλά στη δουλειά μας από την εκ των άνω αναγνώριση, στην οποία πολλές φορές μάταια προσβλέπουμε.
Αντιμετωπίστε τη δουλειά ως ενήλικες
Κατά έναν περίεργο τρόπο η δομή των εργασιακών σχέσεων θυμίζει κάτι από οικογένεια: υπάρχουν οι προϊστάμενοι, «οι γονείς» που έχουν εξουσία πάνω μας, μας εμπνέουν σεβασμό ή φόβο, περιμένουμε απ’ αυτούς αναγνώριση και επιβράβευση των πράξεών μας, έπειτα υπάρχουν οι συνάδελφοι, «τα αδέλφια», με τα οποία μας συνδέουν σχέσεις αγάπης και μίσους, ανταγωνισμού και αλληλεγγύης, ζήλιας και ενδιαφέροντος. Πολύ συχνά λοιπόν, χωρίς να το καταλαβαίνουμε, αντιδρούμε σαν να είχαμε μπροστά μας την οικογένειά μας. Θυμώνουμε αν δεν μας πουν «μπράβο», αντιδρούμε στην, έστω και δικαιολογημένη, κριτική, απογοητευόμαστε αν δεν αντεπεξέλθουν στις επιθυμίες μας, ακόμη κι αν τις εκφράζουμε υποτονικά ή καθόλου.
Αυτό είναι ένα μεγάλο λάθος, προειδοποιούν οι ειδικοί. Και παρόλο που δεν μπορούμε να αφήσουμε τα συναισθήματά μας στο σπίτι όταν πάμε να δουλέψουμε, χρειάζεται όμως να αντιμετωπίζουμε τις σχέσεις στη δουλειά με συναισθηματική ωριμότητα.
Όσο δυσάρεστο κι αν είναι, όταν εισπράττουμε μια αυστηρή κριτική για τη δουλειά που κάναμε, συνήθως μπορούμε να τη χρησιμοποιήσουμε για να βελτιώσουμε κάτι. Η κριτική είναι στην πραγματικότητα η ανταπόκριση των άλλων στον τρόπο της δουλειάς μας και χωρίς αυτή δύσκολα μαθαίνουμε. Άρα πρέπει να καταφέρουμε να την ακούμε χωρίς να αρχίζουμε αμέσως να αμυνόμαστε. Στη συνέχεια έχουμε πάντα καιρό να εκφράσουμε αντιρρήσεις αν θεωρήσουμε ότι αδικηθήκαμε σε κάτι.
Οι επιθυμίες ή η δυσφορία για θέματα που αφορούν στη δουλειά πολλές φορές δεν βρίσκουν ανταπόκριση, παρόλο που πιστεύουμε ότι τις έχουμε εκφράσει στους υπευθύνους. Κι όμως χρειάζεται να επιμείνουμε, να γίνουμε πιο σαφείς, να επαναλάβουμε ευγενικά αλλά σταθερά, ιδιαίτερα όταν είμαστε σίγουροι για τα αιτήματά μας, ξέροντας ότι είναι προς όφελος δικό μας και της απόδοσής μας.
Χρειάζεται να φεύγουμε λίγο νωρίτερα, να κάνουμε ένα διάλειμμα, να μας δώσουν έναν βοηθό για μια συγκεκριμένη δουλειά, θεωρούμε λανθασμένο τον τρόπο που γίνεται κάτι; Οι διευθύνοντες συχνά χρειάζονται βοήθεια για να καταλάβουν τα αιτήματα των υφισταμένων τους, λένε οι ειδικοί, γι’ αυτό δεν βοηθά σε τίποτε να αποτραβιόμαστε παρεξηγημένοι σαν παιδιά που δεν τους έκαναν οι γονείς τους το χατίρι.
Αυτό που οι Αγγλοσάξονες ονομάζουν «work – life balance» είναι η ισορροπία ανάμεσα στην επαγγελματική και τη συναισθηματική, ιδιωτική, διανοητική ή πνευματική ζωή και τη θεωρούν απαραίτητη για να νιώθει κάποιος καλά στη δουλειά του. Χωρίς αυτή κάθε (αναπόφευκτο) «χαστούκι» απ’ τη δουλειά παίρνει αδικαιολόγητα μεγάλες διαστάσεις. Οι ειδικοί σε θέματα εργασίας συνιστούν επίσης απέναντι στη δουλειά μία ισορροπημένη στάση ενδιαφέροντος και προσφοράς, αλλά όχι αιματηρής θυσίας και ακόμη ψυχραιμίας και νηφαλιότητας, αλλά όχι ψυχρότητας και έλλειψης συναισθημάτων.
Λουίζα Βογιατζή,
Ψυχολόγος – ψυχοθεραπεύτρια
