Η έννοια που κατά τα τελευταία χρόνια απασχολεί όλο και περισσότερο, ως μια έννοια πρόκληση – για έρευνα και πρακτική εφαρμογή, είναι αυτή της συναισθηματικής νοημοσύνης ή της νοημοσύνης της καρδιάς. Ο Αριστοτέλης είναι ίσως ο πρώτος που έκανε λόγο για τη σημασία που έχουν τα συναισθήματα λέγοντας « αυτοί που κατέχουν την σπάνια ικανότητα να θυμώνουν με το σωστό άτομο, στο σωστό βαθμό, τη σωστή χρονική στιγμή, για τη σωστή αιτία και με τον σωστό τρόπο, βρίσκονται σε πλεονεκτική θέση σε όλους τους τομείς της ζωής τους».
Δε μπορεί κανείς να αμφισβητήσει το γεγονός ότι αυτοί οι άνθρωποι που είναι πιο κοντά στον εαυτό τους και στα συναισθήματα που βιώνουν στο εδώ και τώρα καθώς και στο τι αυτά μπορούν να προκαλούν στους γύρω τους είναι περισσότερο συναισθηματικά νοήμονες και μπορούν να είναι εαυτός τους όντας παράλληλα μέλη μιας ομάδας και ενός ευρύτερου κοινωνικού συνόλου. Και αυτό τους δίνει τη δυνατότητα να είναι πιο ευτυχισμένοι και πιο αποτελεσματικοί σε κάθε τομέα της ζωής του.
Με την επιστημονική έννοια του όρου, η συναισθηματική νοημοσύνη «η ικανότητα ενός ατόμου να αντιλαμβάνεται, τα συναισθήματα του και τα συναισθήματα των άλλων, να τα διαχωρίζει και να τα χρησιμοποιεί ως πηγή ενέργειας, πληροφορίας και επιρροής τόσο του εαυτού του όσο και των άλλων ανθρώπων γύρω του». Διαβάζοντας τα παραπάνω, αυτόματα διακρίνει κανείς τις απαραίτητες γνωστικές αλλά και συναισθηματικές διαδικασίες που συνεπάγεται ο όρος. Προϋποθέτει ότι είμαστε ή πρέπει να είμαστε σε θέση να αναγνωρίζουμε τα συναισθήματά μας τη στιγμή που δημιουργούνται και να μην τα αφήνουμε στο έλεός τους αλλά να προσπαθούμε να τα κατανοούμε και να προσπαθούμε να βρούμε τις αίτιες που δημιουργούνται. Παράλληλα, προϋποθέτει ότι έχουμε ή πρέπει να έχουμε εκείνη την ικανότητα να αναγνωρίζουμε τα συναισθήματα των άλλων και να προσπαθούμε όσο γίνεται να τα «αντέξουμε και να τα κρατήσουμε» και να ανταποκριθούμε κατάλληλα στις διαθέσεις, στα κίνητρα και στις επιθυμίες των άλλων ανθρώπων.
Ωστόσο, σε μια κοινωνία όπου ανθεί ο ορθολογισμός και όπου πάντα η κυρίαρχη ερώτηση των σημαντικών ανθρώπων της ζωή μας, είναι «Τι σκέφτεσαι?» και όχι «Πώς νιώθεις?», οι περισσότεροι από εμάς παραμένουμε συναισθηματικά αναλφάβητοι παρά τις σημαντικές έρευνες που γίνονται και τη σημασία που αποδίδεται στον όρο «συναισθηματική νοημοσύνη» σε όλες τις εκφάνσεις της δραστηριότητας. Η υπεροχή που δίνεται στη λογική και ο χαρακτηρισμός οποιαδήποτε ευαισθησίας και εκδήλωσης έντονων συναισθημάτων ως «αδυναμία» μας αφήνει στο σκοτάδι από την παιδική μας ηλικία όσον αφορά στα συναισθήματά μας και δεν «εκπαιδευόμαστε» να τα αναγνωρίσουμε στον εαυτό μας και να τα επιτρέψουμε στους άλλους. Με αυτόν τον τρόπο, αρκετοί από εμάς βαφτίζουμε το θυμό ως στεναχώρια ή ενοχή, το μικρό λάθος ως πλήρη αποτυχία, την μικρή παρατήρηση των άλλων ως αυστηρή κριτική και έτσι παρασυρόμαστε σε λάθος επιλογές είτε επαγγελματικές είτε προσωπικές.
Συνεπώς, ίσως θα ήταν καλό όχι για να μπορέσουμε να καταλάβουμε την πιο βαθιά έννοια του όρου αλλά και για να είμαστε πιο συναισθηματικά υγιείς, να προσπαθούμε να ρωτάμε τον εαυτό μας πώς νιώθουμε την κάθε στιγμή της ημέρας. Μόνο έτσι θα μπορέσουμε να έρθουμε σε επαφή με εκείνη την εικόνα του εαυτού μας που μας απαγορεύεται να βγει στην επιφάνεια. Ας την αφήσουμε να μας εκπλήξει!
Εβελίνα Κοκκίνη
Σύμβουλος Καριέρας και Επαγγελματικού Προσανατολισμού, Επιστημονική Συνεργάτης της Career In Progress
