Υπάρχει μια φράση που λέει το εξής: «Η επιχειρηματικότητα χωρίς ηθική είναι μια καρικατούρα. Η ηθική χωρίς επιχειρηματικότητα είναι ένα παραμύθι». Ισχύει ωστόσο το προαναφερθέν και, αν ναι, σε τι βαθμό και με ποια αποτελέσματα;
Τι είναι το business ethics όμως; Η επιχειρησιακή ηθική (ή business ethics) είναι η μελέτη κατάλληλων επιχειρηματικών πολιτικών και πρακτικών σχετικά με πιθανά αμφιλεγόμενα ζητήματα, όπως η εταιρική διακυβέρνηση, το εμπόριο και η μετάδοση εμπιστευτικών πληροφοριών, η δωροδοκία, οι διακρίσεις, η εταιρική κοινωνική ευθύνη και οι εμπιστευτικές ευθύνες. Ο νόμος συχνά καθοδηγεί την επιχειρηματική δεοντολογία, ενώ άλλες φορές η επιχειρησιακή ηθική παρέχει ένα βασικό πλαίσιο που οι επιχειρήσεις μπορούν να ακολουθήσουν για να κερδίσουν την αποδοχή των πελατών και των προμηθευτών τους (https://www.investopedia.com/terms/b/business-ethics.asp).
Η επιχειρηματική δεοντολογία εξασφαλίζει ότι υπάρχει ένα απαιτούμενο επίπεδο εμπιστοσύνης μεταξύ των πελατών/προμηθευτών και των διαφόρων μορφών συμμετεχόντων στην αγορά με τις επιχειρήσεις. Τέτοιες πρακτικές εξασφαλίζουν ότι όλοι οι εμπλεκόμενοι λαμβάνουν δίκαιη μεταχείριση.
Η έννοια της επιχειρησιακής ηθικής προέκυψε τη δεκαετία του 1960, καθώς οι επιχειρήσεις ήρθαν σε επαφή με μια ολοένα αυξανόμενη καταναλωτικοκεντρική κοινωνία, η οποία έδειχνε ανησυχίες σχετικά με το περιβάλλον, τις κοινωνικές αιτίες και την εταιρική ευθύνη. Η επιχειρησιακή ηθική υπερβαίνει τον ηθικό κώδικα του σωστού και του λάθους και επιχειρεί να συμβιβάσει τι πρέπει να κάνουν νόμιμα οι επιχειρήσεις σε σχέση με τη διατήρηση ενός ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος έναντι άλλων επιχειρήσεων. Είναι προφανές και κατανοητό πως η ανάγκη ύπαρξης αλλά και ενεργής εφαρμογής της επιχειρησιακής ηθικής άπτεται όλων των επιχειρηματικών λειτουργιών, άμεσων και έμμεσων, και ταυτόχρονα αποτελεί την ασφαλιστική δικλίδα της εύρυθμης απόδοσης της επιχείρησης. Η απόδοση αυτή έχει ως αποδέκτες τους πελάτες της επιχείρησης, τα λοιπά ενδιαφερόμενα μέρη (stakeholders), την οικονομία, την κοινωνία και φυσικά είναι σε απόλυτη συμφωνία και σύμπνοια με το όραμα, τους στόχους, αλλά και τον κοινωνικό αντίκτυπο (social impact) της επιχείρησης.
Οι επιχειρήσεις εμφανίζουν επιχειρηματική ηθική με διάφορους τρόπους. Οι πλέον αποδεκτοί και αποδεδειγμένα αποτελεσματικοί είναι οι εξής:
- Ανάπτυξη δεοντολογικών προτύπων
Ένα απαραίτητο πρώτο βήμα για να επισημοποιήσετε τις προσδοκίες σας και να καταστήσετε σαφές ποιες συμπεριφορές είναι και δεν είναι αποδεκτές. Εάν δεν το έχετε κάνει ήδη, δημιουργήστε ένα τμήμα κώδικα δεοντολογίας στο εγχειρίδιο των υπαλλήλων που περιγράφει την ορθή επιχειρηματική συμπεριφορά. Αυτό θα πρέπει να εξαλείψει τυχόν σύγχυση και αμφισημία σχετικά με τις δεοντολογικές πρακτικές της εταιρίας και να κρατήσει τους πάντες στην ίδια σειρά και κοινή πρακτική.
- Εξασφάλιση της ορθής ηγετικής συμπεριφοράς
Η σωστή συμπεριφορά συχνά φθίνει από πάνω προς τα κάτω μέσα σε έναν οργανισμό. Επομένως είναι ζωτικής σημασίας οι ηγέτες να ενεργούν ενάρετα και να λειτουργούν ως παραδείγματα για το υπόλοιπο προσωπικό. Σε τελική ανάλυση, αν οι διευθυντές επιδεικνύουν αμφισβητήσιμη ηθική συμπεριφορά, γιατί θα πρέπει και το υπόλοιπο εργατικό δυναμικό να ενεργεί με ηθική πεποίθηση; Όταν οι ηγέτες ασκούν αυτό που κηρύττουν και υποστηρίζουν ένα υψηλό επίπεδο δεοντολογίας, το υπόλοιπο προσωπικό έχει ένα θετικό πρότυπο.
- Επιφύλαξη στην επιβολή πολιτικών
Το συγκεκριμένο σημείο απαιτεί ρεαλισμό. Δεν θα υποστηρίξουν όλοι και με καθολική αποδοχή κάθε ηθική προσδοκία στο 100% και οι κανόνες θα ανατραπούν αναπόφευκτα. Είναι σημαντικό να μη γίνει ανεκτή η εν λόγω αρνητική συμπεριφορά και να γίνει σαφές ότι υπάρχουν συνέπειες. Η διαδικασία λογοδοσίας των υπαλλήλων θα πρέπει να εμποδίζει τη διαιώνιση οποιωνδήποτε δυσάρεστων συμπεριφορών και να τους «πιάσει» πριν ξεφύγουν από τον έλεγχο.
- Θεώρηση θετικής συμπεριφοράς
Ακριβώς όπως είναι σημαντικό να σπάσουν οι ανήθικες πρακτικές, είναι εξίσου σημαντικό να επαινούνται οι υπάλληλοι για τη συμμόρφωση με τις βέλτιστες πρακτικές. Οι υπερβολές σε αυτό το σημείο δεν προσφέρουν κάτι παραπάνω ή κάτι σπουδαίο, αλλά η αναγνώριση και η απόδοση ευσήμων (credit) στους υπαλλήλους που ανταποκρίνονται στις προσδοκίες θα πρέπει να θεωρούνται δεδομένα. Αυτό θα χρησιμεύσει ως θετική ενίσχυση, κάτι που μπορεί να έχει μακροπρόθεσμα οφέλη για την επιχείρηση (https://rmi-solutions.com/blog/pros-cons-white-collar-overtime-rule-changes/).
Γίνεται κατανοητό από τα προαναφερθέντα ότι η πρακτική εφαρμογή του business ethics σε επιχειρηματικό περιβάλλον είναι μια διαδικασία που αφορά και δεσμεύει όλους τους άμεσα και έμμεσα εμπλεκομένους, απαιτεί προετοιμασία και σωστή επικοινωνία, αλλά κυρίως μπορεί να αποδώσει τα μέγιστα δυνατά οφέλη για την επιχείρηση. Τα οφέλη μπορούν να συνοψιστούν ως εξής:
- Δημιουργία αφοσιωμένων πελατών
Οι καταναλωτές μπορούν να επιτρέψουν σε μια εταιρία να τους εκμεταλλευτεί αρνητικά μία φορά, αλλά, εάν πιστεύουν ότι έχουν αντιμετωπιστεί με αθέμιτο τρόπο, όπως υπερβολική χρέωση, δεν θα είναι πλέον οι λεγόμενοι τακτικοί πελάτες. Μια πιστή πελατειακή βάση είναι ένα από τα κλειδιά για την επιχειρηματική επιτυχία μεγάλης εμβέλειας επειδή η εξυπηρέτηση ενός υπάρχοντος πελάτη δεν συνεπάγεται κόστος μάρκετινγκ όσο και η απόκτηση ενός νέου. Η φήμη μιας εταιρίας για ηθική συμπεριφορά μπορεί να τη βοηθήσει να δημιουργήσει μια πιο θετική εικόνα στην αγορά, η οποία μπορεί να φέρει νέους πελάτες μέσω του λεγόμενου «από στόμα σε στόμα» (μια μορφή direct marketing, που αποτελεί το πλέον ισχυρό όπλο, αλλά και αγκάθι για κάθε επιχείρηση). Αντίθετα, η φήμη για ανήθικες συναλλαγές βλάπτει τις πιθανότητες της εταιρίας να αποκτήσει νέους πελάτες, ειδικά στην εποχή της κοινωνικής δικτύωσης και της άμεσης διάδοσης πληροφοριών, στο πλαίσιο της οποίας οι δυσαρεστημένοι πελάτες μπορούν να μεταφέρουν σε ένα ευρύ κοινό και γρήγορα πληροφορίες σχετικά με την αρνητική εμπειρία που μπορεί να είχαν.
- Διατήρηση των καλών εργαζομένων
Ταλαντούχα άτομα σε όλα τα επίπεδα ενός οργανισμού επιθυμούν να «αποζημιωθούν» δίκαια για τη δουλειά και την αφοσίωσή τους. Θέλουν η εξέλιξη της σταδιοδρομίας στο πλαίσιο της οργάνωσης να βασίζεται στην ποιότητα της δουλειάς τους και όχι στην ευνοιοκρατία. Θέλουν να είναι μέρος μιας εταιρίας της οποίας η ομάδα διαχείρισης τους λέει την αλήθεια για το τι συμβαίνει, όπως όταν πρόκειται για απολύσεις ή αναδιοργανώσεις. Οι εταιρίες που είναι δίκαιες και ανοιχτές στις συναλλαγές τους με τους εργαζομένους έχουν περισσότερες πιθανότητες να διατηρήσουν τους πιο ταλαντούχους ανθρώπους.
- Θετικό περιβάλλον εργασίας
Οι εργαζόμενοι έχουν ευθύνη να είναι ηθικοί από τη στιγμή που έχουν την πρώτη συνέντευξη εργασίας και να είναι ειλικρινείς σχετικά με τις ικανότητες και την εμπειρία τους. Οι ηθικοί υπάλληλοι θεωρούνται ως παίκτες της ομάδας και όχι ως άτομα μόνο για τον εαυτό τους και αναπτύσσουν θετικές σχέσεις με συναδέλφους. Οι υπάλληλοι που αλιεύονται με ψέματα από τους επιβλέποντές τους βλάπτουν τις πιθανότητές τους να προχωρήσουν μέσα στην επιχείρηση και κινδυνεύουν να απολυθούν.
- Αποφυγή νομικών προβλημάτων
Κατά καιρούς η διοίκηση μιας επιχείρησης ενδέχεται να μπει στον πειρασμό να μειώσει τα κόστη με σκοπό το κέρδος, όπως η μη συμμόρφωση με τους περιβαλλοντικούς κανονισμούς ή την εργατική νομοθεσία. Οι κυρώσεις μπορεί να είναι σοβαρές, συμπεριλαμβανομένων νομικών αμοιβών και προστίμων ή κυρώσεων από κυβερνητικούς οργανισμούς. Η αρνητική δημοσιότητα που προκύπτει μπορεί να προκαλέσει μακροπρόθεσμη ζημιά στη φήμη της εταιρίας, η οποία είναι ακόμα πιο δαπανηρή από τις νομικές αμοιβές ή τα πρόστιμα. Οι εταιρίες που τηρούν τα υψηλότερα ηθικά πρότυπα χρειάζονται χρόνο για να εκπαιδεύσουν κάθε μέλος της επιχείρησης για τη συμπεριφορά που απαιτείται από αυτές (https://smallbusiness.chron.com/advantages-ethical-behavior-business-21067.html).
Τα οφέλη από την εφαρμογή και την απορρόφηση όχι μόνο των πρακτικών του business ethics αλλά και της ουσιαστικής κατανόησης της λειτουργίας του είναι ξεκάθαρα και κυρίως μακροπρόθεσμα αποδοτικά. Η επιχειρησιακή ηθική δεν είναι μια απλή έννοια και δεν περιορίζεται στην αυστηρή εφαρμογή κανόνων και οδηγιών. Είναι ένας αμιγώς επαγγελματικός όρος που εμπεριέχει τις έννοιες της καλής πρακτικής, του κοινωνικού αντίκτυπου, της επιχειρηματικής απόδοσης και της διατήρησης των πελατών/προμηθευτών.
Η κερδοφορία σε κάθε επιχειρηματική δράση είναι ίσως το κυριότερο ζητούμενο και η επιχειρησιακή ηθική είναι άλλο ένα, σημαντικότατο όχημα για την επίτευξή της. Ωστόσο μέσω του business ethics αποκτά και την έννοια της επένδυσης σε ανθρώπινο κεφάλαιο, σε δέσμευση και κυρίως σε σωστή λειτουργία. Οι επιχειρήσεις δεν είναι (και δεν θα πρέπει να είναι) αποκομμένες από την κοινωνία και τις ανάγκες της και οφείλουν να λειτουργούν με βάση τον επιχειρηματικό ηθικό νόμο και την ηθική δημιουργία.
Ο ηθικός νόμος είναι στην ουσία η ηθική συνείδηση που έχει κάθε άνθρωπος, σύμφωνα με την οποία πορεύεται. Επομένως οδηγούμαστε στο να αποδεχτούμε ότι η αρετή είναι μια ικανότητα και είναι ικανότητα διότι βοηθά κάθε άνθρωπο να λύσει θέματα πρακτικής κοινωνικής ζωής. Είναι εν τέλει δεξιότητα και καλλιεργείται κυρίως από το πώς κινείται ο κάθε άνθρωπος στο κοινωνικό σύνολο και τι προσφέρει σε αυτό και με ποιο τρόπο. Είναι αποτέλεσμα συλλογισμού και συνδέεται άμεσα με αξίες, αξίες που περιέχουν αναμφισβήτητη αλήθεια.
Η ηθική δημιουργία επέρχεται συνάμα με τις εξελίξεις στην κοινωνία, στην οικονομία, κάτι που τελικά, εάν το αναλύσουμε, βασίζεται αμιγώς στην ιδιωτική πρωτοβουλία μέσα στο κοινωνικό πλαίσιο. Και η ηθική δημιουργία οδηγεί στη γένεση της συνεργασίας για έναν γενικό σκοπό, στην ίδια την απελευθέρωση δυνάμεων (Γεώργιος Εγγλεζάκης, οικονομικός υπεύθυνος πολιτικού γραφείου κ. Φώτιου Μαυρόφτα, πολιτευτή στη Β’ Αθηνών με τη Ν.Δ., https://www.facebook.com/profile.php?id=100022158497036&fref=pb&hc_location=friends_tab).
Μαρία Ζαρωτιάδου,
Political & marketing strategy analyst, business coach & mentor, MSc in Strategic Marketing, member of the European Institute for Gender Equality
Πηγή: ΣΤΕΝΤΟΡΑΣ
