Μέσα σε λιγότερο από ένα έτος έχει διαμορφωθεί μια σειρά εξελίξεων που επηρεάζουν αρνητικά τη λειτουργία της ελληνικής οικονομίας. Μολονότι κατά την προηγούμενη χρονιά πραγματοποιήθηκαν κάποια σημαντικά βήματα -η οικονομία επέστρεψε σε θετικό ρυθμό οικονομικής μεγέθυνσης και η ανεργία μειώθηκε κατά μια ποσοστιαία μονάδα για πρώτηφορά από το 2008- από τα τέλη του 2014 μέχρι και σήμερα η πολιτική αστάθεια, η πολύμηνη διαπραγμάτευση με τους εταίρους, οι περιορισμοί στις κινήσεις κεφαλαίων (capitalcontrols) και η εφαρμογή του τρίτου Μνημονίου, οδηγούν και πάλι την οικονομία αρκετά βήματα πίσω.
Σε αυτό το πλαίσιο είναι ενδιαφέρον να μελετήσουμε ποια είναι η θέση της Ελλάδας σε σχέση με το ευρύτερο οικονομικό της περιβάλλον.
Τα τελευταία χρόνια η θέση της Ελλάδας ως προς την επιχειρηματικότητα έχει βελτιωθεί. Συγκεκριμένα σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Δείκτη Επιχειρηματικότητας (GEDI-GlobalEntrepreneurshipIndex 2015), η Ελλάδα βελτίωσε την κατάταξή της κατά 10 θέσεις το 2014 σε σχέση με το 2013, καταλαμβάνοντας την 47η θέση μεταξύ 130 χωρών. Μάλιστα, σημείωσε τη μεγαλύτερη βελτίωση για το 2014 (βελτίωση της βαθμολογίας της κατά 10%) μετά από το Ιράν και τη Λετονία. Στις περισσότερες από τις διαστάσεις που αποτελούν το δείκτη, η Ελλάδα υπολείπεται τόσο ως προς την Ευρώπη όσο και προς τον παγκόσμιο μέσο όρο. Ωστόσο, δείχνει εξαιρετική επίδοση στις startup δεξιότητες και τοποθετείται πάνω από το μέσο όρο στο ανθρώπινο κεφάλαιο.
Κατά το 2014, βελτίωση υπήρξε και στην ευκολία δημιουργίας επιχειρηματικών δραστηριοτήτων (Παγκόσμια Τράπεζα-Doing Business Report 2015), καθώς έλαβε την 61η θέση μεταξύ 189 χωρών (το 2013 ήταν 65η θέση και το 2010 109η). Η Ελλάδα είναι η χώρα που πραγματοποίησε τις περισσότερες μεταρρυθμίσεις, ιδιαίτερα στον τομέα της καταγραφής περιουσιακών στοιχείων. Επίσης, βελτιώθηκε η θέση της αναφορικά με την ευκολία ίδρυσης επιχειρήσεων (52η θέση το 2014, από την 57η θέση το 2013 και από την 149η θέση το 2010). Ανάλογη είναι η βελτίωση της θέσης της στον τομέα της προστασίας των επενδυτών, όπου κατατάσσεται τώρα στην 62η θέση από την 154η θέση το 2010. Βελτίωση σημειώθηκε και στον τομέα της έκδοσης οικοδομικών αδειών, αλλά και στον τομέα της διευκόλυνσης των εξαγωγών.
Οι αντίστοιχοι δείκτες για το έτος 2015 αναμένονται με πολύ μεγάλο ενδιαφέρον. Το πλήγμα που έφεραν τα capital controls στην επιχειρηματική δραστηριότητα θα προσμετρηθεί μετά το Νοέμβριο, όταν θα αρχίσουν να ανακοινώνονται τα αποτελέσματα τρίτου τριμήνου από τις επιχειρήσεις. Το πάγωμα παραγγελιών από το εξωτερικό, η έλλειψη χρηματοδότησης και η μειωμένη ρευστότητα των νοικοκυριών κατά το καλοκαίρι του 2015, αναμένεται να οδηγήσουν σε ιδιαίτερα αρνητικές λογιστικές καταστάσεις για το τρίτο τρίμηνο του 2015.
Οι περιορισμοί στην κίνηση των κεφαλαίων είχαν ως αποτέλεσμα οι ιδιώτες και επαγγελματίες να γίνουν θύματα της γραφειοκρατίας προκειμένου να ανταπεξέλθουν των περιορισμών. Ενδεικτικό της πολυπλοκότητας των διαδικασιών είναι το γεγονός ότι, για μια απλή πληρωμή έως €10.000, απαιτείται η προσκόμιση τιμολογίων, φορτωτικών κ.λπ., με αποτέλεσμα ο χρόνος για την έγκριση της συναλλαγής να πολλαπλασιάζεται. Οι δυσκολίες στις συναλλαγές, ιδίως αυτές του εξωτερικού, παραμένουν ανυπέρβλητες. Προκειμένου να εξυπηρετηθούν άμεσα, οι επιχειρηματίες ωθούνται στο άνοιγμα τραπεζικών λογαριασμών στο εξωτερικό.
Ταυτόχρονα, από τα επίσημα στοιχεία των μητρώων των επιμελητηρίων, προκύπτει ότι κατά το πρώτο 8μηνο του 2015 δημιουργήθηκαν 2.572 λιγότερες επιχειρήσεις σε σχέση με το αντίστοιχο 8μηνο του 2014, ενώ οι διαγραφές επιχειρήσεων ήταν κατά 2.268 περισσότερες έναντι των εγγραφών. Επίσης, εκτιμάται ότι ο αριθμός των επιχειρηματικών πτωχεύσεων στη Ελλάδα αναμένεται να αυξηθεί κατά 9% το 2015 και κατά 6% το 2016 (Insolvency Forecasts-Atradius Economic Research, Αύγουστος 2015).
Σε μια χώρα όπως η Ελλάδα όπου η αποδοχή στον κίνδυνο βρίσκεται σε πολύ χαμηλά επίπεδα και η αντίληψη για τις επιχειρηματικές ευκαιρίες δεν είναι η πλέον θετική, δημιουργούνται ερωτηματικά για την επιχειρηματικότητα των επομένων ετών και για το πώς μπορεί να βελτιωθεί περεταίρω. Η ενίσχυση της επιχειρηματικότητας στην Ελλάδα θα πρέπει να βρίσκεται στην ατζέντα των προτεραιοτήτων, με παροχή κινήτρων για τους νέους επιχειρηματίες. Η επιχειρηματικότητα μπορεί να αποτελέσει ένα βασικό όχημα ώστε να οδηγηθεί η οικονομία σε μια βιώσιμη μεγέθυνση, η οποία θα βασίζεται στην αξιοποίηση του ανθρωπίνου κεφαλαίου και των νέων τεχνολογιών και θα έχει εξωστρεφή προσανατολισμό.
Παντελής Κωστής
Επιστημονικός Συνεργάτης E-learning ΕΚΠΑ
Υπ. Διδάκτωρ Οικονομικών Επιστημών ΕΚΠΑ
