Μετά από έναν εξαντλητικό χειμώνα παρατηρείτε μια προσωρινή μείωση της ικανότητας και της διάθεσής σας για εργασία; Αν ναι, οι αμυντικοί μηχανισμοί σας σας προειδοποιούν για επερχόμενο κίνδυνο.
Η διανοητική κόπωση εμφανίζεται όταν το άτομο καταβάλλει συνεχή και εντατική πνευματική προσπάθεια που ξεπερνά τα όρια αντοχής του οργανισμού του χωρίς να του δίνεται η ευκαιρία για ανάπαυση και ανατροφοδότηση δυνάμεων.

Τα αίτια της κόπωσης είναι οργανικά και ψυχολογικά, όπως και τα συμπτώματα που τη συνοδεύουν: δυσθυμία, ζάλη, τροποποίηση της κυκλοφορίας και της θερμοκρασίας, ατονία, εξασθένηση της προσοχής και της μνήμης, μείωση της αντιληπτικής ικανότητας.

Στον οργανισμό από τις καύσεις και τις άλλες χημικές διαδικασίες δημιουργούνται διάφορες ουσίες, οι οποίες είναι καματογόνες. Σε φυσιολογικές συνθήκες αποβάλλονται με την αναπνοή, τα ούρα και την εφίδρωση. Σε συνθήκες όμως υπερεντατικής εργασίας παράγονται σε πολύ μεγαλύτερη ποσότητα, την οποία ο οργανισμός δεν μπορεί να αποβάλει, με αποτέλεσμα να συσσωρεύονται και να προκαλούν γενική διαταραχή του οργανισμού.

Αν το άτομο που βρίσκεται σε κατάσταση κόπωσης αγνοήσει την ανάγκη για ανάπαυλα και συνεχίσει να εργάζεται με τον ίδιο έντονο ρυθμό, επέρχεται η διανοητική υπερκόπωση και το στρες με συνέπειες απρόβλεπτες για την πνευματική λειτουργία, τον μεταβολισμό, τη σεξουαλικότητα, την προσωπική ζωή.

Παρόλο που κάποιος βαθμός ψυχικής πίεσης είναι καμιά φορά απαραίτητος για να λύσει κάποιος ένα πρόβλημα ή να πετύχει κάποιο στόχο, αν η ένταση των ψυχοπιεστικών παραγόντων είναι υπερβολική σε σχέση με τα όρια της αντοχής, μπορεί να προξενήσει, σε ορισμένες περιπτώσεις, ένα ή και περισσότερα από τα ακόλουθα συμπτώματα:

• αρχικά ή πρόσκαιρα συμπτώματα: εφίδρωση, ναυτία, πονοκέφαλος, αϋπνίες, θυμός, λύπη, αίσθημα κόπωσης ή ματαίωσης

·      μακροχρόνια: επιθετικότητα, ευερεθιστότητα, αίσθημα εγκατάλειψης, κατάθλιψη, άγχος, χαμηλή αυτοεκτίμηση, μειωμένη ικανότητα για συγκέντρωση, απάθεια και αδιαφορία, αρτηριακή υπέρταση, έλκος στομάχου, καρδιοπάθειες και γενικά χαμηλό επίπεδο υγείας ή επιρρέπεια σε ατυχήματα, υπερβολικό κάπνισμα ή κατάχρηση αλκοόλ

Τα άτομα που είναι πολύ ανταγωνιστικά, φιλόδοξα ή ανυπόμονα είναι περισσότερο ευάλωτα στο στρες. Διάφορα αρνητικά γεγονότα (διαζύγιο, θάνατος, οικονομικές δυσκολίες, μετακομίσεις, δικαστικοί αγώνες, μικρή απόλαυση της ζωής) ή και ευχάριστα γεγονότα (γάμος, γέννηση παιδιού, προαγωγή) μπορεί να βιωθούν ως ψυχική καταπόνηση για εκείνους που βρίσκονται σε κατάσταση υπερκόπωσης και στρες.

Η διανοητική υπερκόπωση και το στρες παρατηρούνται και στα παιδιά και στους εφήβους. Στη διάρκεια της παιδικής ή εφηβικής ηλικίας το άτομο ξοδεύει ένα μεγάλο μέρος της ζωτικότητάς του στην ανάπτυξη και στην αναπροσαρμογή του. Κατά συνέπεια το υπερβολικό πρόσθετο βάρος (σχολείο, φροντιστήρια, αθλήματα, οικογενειακές δυσκολίες, δυσάρεστα γεγονότα, θορυβώδης ατμόσφαιρα) γίνεται δυσβάστακτο και ξεπερνά τις ψυχικές και σωματικές δυνατότητες.

Ο πιο ενδεδειγμένος τρόπος για την αντιμετώπιση της κόπωσης είναι η πρόληψή της: υγιεινά διδακτήρια και χώροι εργασίας, καλή διατροφή, προγράμματα εργασίας σύμφωνα με τις δυνατότητες του ατόμου, συχνά διαλείμματα κατά τη διάρκεια της εργασίας, διακοπές, εκδρομές στη φύση, απόλαυση της ζωής.

Στην περίπτωση που η κόπωση δεν προληφθεί και τα συμπτώματα επιτείνονται χρειάζεται να παρθούν άμεσα μέτρα, όπως απόλυτη ανάπαυση, υγιεινή διατροφή, αποφυγή οποιασδήποτε εργασίας, ψυχαγωγία, διαμονή σε ήσυχο περιβάλλον, περίπατοι στη φύση, επαφή με ειδικό.

Όταν νιώθετε όμορφα και κάνετε πράγματα που έχουν νόημα και ουσία, αλλάζει η χημεία στον εγκέφαλό σας και γίνεστε πιο δημιουργικοί και περισσότερο θετικοί. Όταν όμως συμβαίνει το αντίθετο, όταν δεν έχετε τον έλεγχο της ζωής σας, όταν το ρολόι σάς κυνηγάει, επηρεάζεται αρνητικά η ικανότητά σας να ζείτε ισορροπημένα.

Πολλοί άνθρωποι βρίσκουν προσωρινή λύση στο να σκέφτονται το μέλλον, ελπίζοντας να είναι καλύτερο, και όχι στο παρόν, με το οποίο δεν είναι ευχαριστημένοι. Άλλοι προσπαθούν να υπερνικήσουν αυτές τις δυσκολίες σκεπτόμενοι ότι κάπου άλλου, σε άλλη δουλειά, σε άλλη πόλη, σε άλλη οικογένεια, ίσως και σε άλλη ήπειρο, θα βρεθεί η λύση.

Όπου και αν ζείτε, η προϋπόθεση είναι να βρίσκεστε σε ψυχική και πνευματική ισορροπία. Όλοι μπορούμε να ασκήσουμε την ικανότητά μας να αποκτήσουμε ισορροπία. Ο εγκέφαλός μας και η ψυχή μας έχει τρομερές δυνατότητες που μπορούμε να εκμεταλλευτούμε. Έχουμε ενσωματωμένη την ικανότητα να βελτιωνόμαστε, να εξελισσόμαστε, να αλλάζουμε.

Ας δούμε κάποιους τρόπους για την ανακούφιση από το εργασιακό στρες:

• Προγραμματίστε την εργασία σας καταγράφοντας ρεαλιστικούς στόχους, χρονοδιαγράμματα και προτεραιότητες.

·      Αποφύγετε την κωλυσιεργία και την αναβλητικότητα.

• Πραγματοποιήστε βραχύχρονα διαλείμματα κατά την ώρα εργασίας ή διακεκομμένη αποστασιοποίηση από το αντικείμενο της εργασίας σας ανάλογα με τον βαθμό καταπόνησής σας.
• Υιοθετήστε έναν σταθερό ρυθμό εκτέλεσης της εργασίας, αποφεύγοντας να κάνετε παράλληλα πολλές εργασίες.
• Διευκρινίστε τις αρμοδιότητες, την ευθύνη, τη θέση και τον ρόλο που έχετε στην εργασία σας και αναγνωρίστε πρώτοι την αξία σας.

·      Καταγράψτε τους ψυχοφθόρους παράγοντες που δημιουργείτε εσείς, που είναι σύμφυτοι με την εργασία σας ή που προκαλούνται από άλλους, βρείτε τρόπους αλλαγής τους και ταυτόχρονα δώστε έμφαση σε θετικές, ευχάριστες σκέψεις και στα σημαντικά σημεία της ζωής σας και της προσωπικότητάς σας.

·      Συζητήστε έγκαιρα τα προβλήματα που προκύπτουν με τους συναδέλφους, τον προϊστάμενο ή με φίλους και καλλιεργήστε όλοι μαζί αρμονική εργασιακή σχέση με στοιχεία αναγνώρισης, αποδοχής και στήριξης.

• Μην προσδοκάτε να καλύψει η εργασία όλες τις ανάγκες σας. Δώστε χώρο και χρόνο για να καλύψετε τις συναισθηματικές και κοινωνικές ανάγκες σας εκτός εργασίας.

·      Αποφύγετε την κατάχρηση αλκοόλ και φαρμάκων χωρίς την έγκριση γιατρού. Επικαλύπτουν τις αιτίες και δεν τις εξαλείφουν.

• Αν σας επιβεβαιώσει ο γιατρός σας ότι το επίπεδο υγείας σας το επιτρέπει, ακολουθήστε ένα τακτικό πρόγραμμα σωματικής άσκησης.

·      Ενημερωθείτε και ακολουθήστε μια ισορροπημένη διατροφή, ανάλογη με τις ανάγκες του οργανισμού σας.

·      Φροντίστε να έχετε επαρκή ύπνο.

·      Διαθέστε χρόνο για ψυχαγωγία και ανακαλύψτε νέα ενδιαφέροντα.

·      Μάθετε να κάνετε αναπνευστικές, χαλαρωτικές ασκήσεις όσο δουλεύετε.

• Αναζητήστε βοήθεια από τον γιατρό σας ή τον ψυχοθεραπευτή σας αν το στρες επιμένει για μεγάλο διάστημα. Πιθανόν να χρειαστεί να διερευνηθούν λεπτομέρειες για την επίλυση των προβλημάτων ώστε να αποκατασταθεί η σωματική και η ψυχική ισορροπία.

Η εξαντλητική εργασία και το στρες δεν είναι συνώνυμα της υψηλότερης απόδοσης και της επιτυχίας, αλλά της υπερκόπωσης και της κακής υγείας.

Κατερίνα Κ. Μιχαηλίδου,

Σύμβουλος – Ψυχοθεραπεύτρια