Οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις στην Ελλάδα.
Σύμφωνα με την κατάταξη που ισχύει στην Ευρωπαϊκή Ένωση από το 2005, στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις ανήκουν αυτές που έχουν ετήσιο κύκλο εργασιών έως 2 εκατομμύρια ευρώ και απασχολούν προσωπικό έως 10 άτομα (πολύ μικρές), κύκλο εργασιών έως 10 εκατομμύρια ευρώ και προσωπικό έως 50 άτομα (μικρές) και κύκλο εργασιών 50 εκατομμύρια ευρώ και προσωπικό έως 250 άτομα (μεσαίες).
Στην Ελλάδα υπάρχουν σήμερα περίπου 630.000 μικρομεσαίες επιχειρήσεις (από περίπου 860.000 το 2008). Από το μέγεθος αυτό, το συντριπτικό 96% ανήκει στην κατηγορία των πολύ μικρών επιχειρήσεων (κυρίως οικογενειακές και αυτοαπασχολούμενοι) με προσωπικό από 1 έως 10 άτομα το πολύ. Το γεγονός αυτό αναδεικνύει τη δεσπόζουσα θέση που έχει η μικρή επιχειρηματικότητα στην εθνική οικονομία, αλλά και τον βαθμό του προβλήματος αν λάβουμε υπόψη ότι η πλειονότητα των επιχειρήσεων αυτών στοχεύει την εγχώρια αγορά η οποία αποδεδειγμένα είναι μία μικρή αγορά.
Οι επιχειρήσεις αυτές χαρακτηρίζονται γενικά από χαμηλή ανταγωνιστικότητα & καινοτομία, δυσκαμψία στις μεταβαλλόμενες συνθήκες της αγοράς, έλλειψη πόρων και αδυναμία πρόσβασης σε χρηματοδότηση, απουσία μακροχρόνιου σχεδιασμού, ελλιπή χρήση της τεχνολογίας και των σύγχρονων εργαλείων Μάνατζμεντ. Σε μεγάλο βαθμό αντιμετωπίζουν σοβαρό πρόβλημα βιωσιμότητας.
Σύμφωνα με μελέτη της Διεύθυνσης Μελετών της Εθνικής Τράπεζας για τις προοπτικές επιβίωσης των ελληνικών μικρομεσαίων επιχειρήσεων στην εποχή της κρίσης, η μείωση του λειτουργικού κόστους μέσω οργάνωσης των μικρομεσαίων επιχειρήσεων σε ευρύτερα επιχειρηματικά δίκτυα (Clusters) που ανήκουν στον ίδιο κλάδο ή στην ίδια εφοδιαστική αλυσίδα προϊόντος και η παροχή κινήτρων για συγχωνεύσεις είναι ένα από τα τρία βασικά μέτρα για την αντιμετώπιση της κρίσης στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Τα άλλα δύο βασικά μέτρα είναι η ενίσχυση της ρευστότητας μέσω της αξιοποίησης διαθέσιμων ευρωπαϊκών μηχανισμών στήριξης (ΕΣΠΑ, ΕΤΕπ) και εργαλείων πιστώσεων και η ενίσχυση των πωλήσεων κυρίως μέσω προώθησης της εξωστρέφειας.
Τι είναι οι συνέργειες;
Πρόκειται για σύνθετη λέξη που προέρχεται από το πρόθεμα “συν” και το αρχαίο ελληνικό ρήμα “εργώ” που σημαίνει “εργάζομαι”, δηλαδή “συνεργάζομαι”. Οι συνέργειες είναι οι καταστάσεις εκείνες που δημιουργούν θετικά αποτελέσματα & οικονομίες κλίμακας μέσα από μία κοινή προσπάθεια με σκοπό την επίτευξη συγκεκριμένων στόχων με αμοιβαίο όφελος. Σκοπός των συνεργειών είναι η δημιουργία ενός όλου που είναι μεγαλύτερο από το άθροισμα των μερών που το αποτελούν. Σε απλά μαθηματικά 1 + 1 δεν κάνουν μόνο 2, ενίοτε κάνουν και 11. Είναι αυτό που λέμε “Η ισχύς εν τη ενώσει”. Οι Αμερικάνοι συνηθίζουν να λένε “Get bigger, get merged or get out”, ενώ μία παραδοσιακή Αφρικανική παροιμία λέει “Αν θες να πας γρήγορα πήγαινε μόνος, αν θες να πας μακριά πηγαίνετε μαζί”.
Γιατί μας ενδιαφέρουν οι συνέργειες;
Περνώντας πλέον στη μεταβιομηχανική εποχή, το περιβάλλον άσκησης της επιχειρηματικότητας γίνεται πιο απαιτητικό και πολύπλοκο, ο ανταγωνισμός οξύνεται, η παγκοσμιοποίηση και η διάχυση της Πληροφορίας καταργούν τα σύνορα και νέες τάσεις διαμορφώνονται στην προσπάθεια των επιχειρήσεων να διατηρήσουν το ανταγωνιστικό τους πλεονέκτημα και να εξασφαλίσουν βιώσιμη ανάπτυξη.
Οι νέες τάσεις διαμορφώνουν μία νέα κουλτούρα συνεργασίας, με χαρακτηριστικό γνώρισμα τη μετάβαση.
- Από το εγώ στο εμείς
- Από την ατομική προσπάθεια στη συλλογική προσπάθεια
- Από το άμεσο κέρδος στα μακροχρόνια οφέλη
- Από το Ατομικό Κέρδος στα συνολικά κέρδη για όλους τους συμμέτοχους
- Από την εσωστρέφεια στην εξωστρέφεια
- Από την αυτόνομη πορεία στις στρατηγικές συνεργασίες
Σκοπός είναι η αύξηση της αποτελεσματικότητας μέσα από τη βελτιστοποίηση των πόρων (μέσων) που μία επιχείρηση έχει στη διάθεσή της για την επίτευξη συγκεκριμένων στόχων. Αν η επιχείρηση δε διαθέτει τους απαραίτητους πόρους ή δεν μπορεί να το καταφέρει μόνη της, θα πρέπει να αναζητήσει κατάλληλες συνέργειες και συνεργασίες που θα οδηγήσουν σε περισσότερο βιώσιμα σχήματα.
Πώς δημιουργούμε συνέργειες;
Ενώνοντας τις δυνάμεις μας με άλλες εταιρείες που παράγουν ομοειδή, συμπληρωματικά ή και διαφορετικά προς τα δικά μας προϊόντα, ακόμη και με ανταγωνιστικές εταιρείες, εφόσον υπάρχει προγραμματική συμφωνία σε θέσεις & αρχές που θα διασφαλίζουν τα αμοιβαία συμφέροντα. Σε μία τέτοια περίπτωση, η συνεργασία ακόμη και με ανταγωνιστικές επιχειρήσεις δεν είναι ταμπού, εφόσον αποτελεί μέρος μίας συμφωνημένης στρατηγικής και προκαλεί αμοιβαίο όφελος.
Συνέργειες μπορούν να δημιουργηθούν με πολλούς τρόπους. Πιο απλές είναι οι συμφωνίες συνεργασίας στην παραγωγή, διανομή & εμπορία προϊόντων, η εκχώρηση δικαιώματος licensing, η επιχειρηματικότητα με δανεική επωνυμία (Franchising), η εκχώρηση δικαιώματος αντιπροσώπευσης σε άλλη εταιρεία, η αξιοποίηση του δικτύου πωλήσεων άλλης εταιρείας, το outsourcing και η εφοδιαστική αλυσίδα. Πιο σύνθετες και με μεγαλύτερη βαρύτητα είναι οι συμφωνίες στρατηγικής συνεργασίας, οι συμπράξεις και τα κοινοπρακτικά σχήματα (joint ventures) και οι συγχωνεύσεις & εξαγορές επιχειρήσεων.
Τα Clusters (οικοσυστήματα) είναι μία άλλη κατηγορία συνεργειών που αφορά στη γεωγραφική συγκέντρωση διασυνδεδεμένων επιχειρήσεων του ιδίου συνήθως κλάδου, προμηθευτών, συνεργατών & ινστιτούτων. Τα Clusters αποδεδειγμένα συμβάλλουν στην αύξηση της παραγωγικότητας, στην προώθηση της καινοτομίας και τη δημιουργία νέων επιχειρηματικών ευκαιριών, ενώ εξασφαλίζουν καλύτερη πρόσβαση σε χρηματοδότηση, εργατικό δυναμικό υψηλού επιπέδου, οικονομίες κλίμακας σε προμήθειες, πρώτες ύλες κλπ .
Χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν το Σίτυ του Λονδίνου, (χρηματοοικονομικά & ναυτιλία), οι οινοπαραγωγοί της Ν. Καλιφόρνιας (αμπελουργία), το Hollywood Αμερικής & το Bollywood Ινδίας (κινηματογραφικά στούντιο), η Silicon Valley (υψηλή τεχνολογία), τα call centers στην Ινδία (outsourcing) κλπ. Στην Ελλάδα λειτουργεί σήμερα με επιτυχία το βραβευμένο Corallia Cluster (υψηλή τεχνολογία), ενώ σημαντικότατο Cluster απετέλεσε στο παρελθόν η ναυπηγοεπισκευαστική ζώνη Περάματος.
Κανάλια δημιουργίας επιχειρηματικών συνεργειών & συνεργασιών.
Η νεανική επιχειρηματικότητα είναι περισσότερο δεκτική σε συνέργειες/συνεργασίες καθώς οι νέοι σε ηλικία επιχειρηματίες έχουν πιο ανοιχτό μυαλό, καλύτερη πληροφόρηση & εκπαίδευση και συμμετέχουν σε πρωτοβουλίες προώθησης της επιχειρηματικότητας όπου καλλιεργείται συστηματικά η συνεργατική κουλτούρα. Συνεργατικά σχήματα είναι ευκολότερο να δημιουργηθούν σε κλάδους που δεν είναι ιδιαίτερα ανταγωνιστικοί, όπως στην κοινωνική επιχειρηματικότητα, στις ΜΚΟ, σε δράσεις τέχνης & πολιτισμού και στην επιχειρηματικότητα της τοπικής αυτοδιοίκησης.
Στη γυναικεία επιχειρηματικότητα επίσης είναι ευκολότερο να δημιουργηθούν συνέργειες, καθώς οι γυναίκες χαρακτηρίζονται από υψηλότερη συναισθηματική νοημοσύνη και είναι πιο δεκτικές στη συνεργασία και τις αλληλεπιδράσεις σε σχέση με τους άνδρες επιχειρηματίες.
Τέλος, το διαδίκτυο και το ηλεκτρονικό επιχειρείν προσφέρουν σημαντικές ευκαιρίες για συνέργειες.
Καταλύτες των συνεργειών.
Σε επίπεδο κρατικού σχεδιασμού, η απουσία εθνικής στρατηγικής για την επιχειρηματικότητα, ευνοϊκού θεσμικού πλαισίου και κατάλληλων κινήτρων δυσχεραίνουν την προώθηση συνεργατικών δράσεων. Η καλλιέργεια κουλτούρας συνεργασίας είναι ένα γενικότερο πρόβλημα παιδείας στη χώρα μας και θα πρέπει να περιλαμβάνεται στα προγράμματα σπουδών, από τη μέση εκπαίδευση μάλιστα.
Σε επίπεδο ιδιωτικής πρωτοβουλίας, η δημιουργία συνεργειών προϋποθέτει την ύπαρξη οράματος και μακροχρόνιας στρατηγικής, εστίαση στη μεγάλη εικόνα, υπέρβαση και διάθεση συνεργασίας βάζοντας στην άκρη το “εγώ”. Δεν είναι μία εύκολη απόφαση, καθώς μπορεί να προκύψουν σοβαροί προβληματισμοί σχετικά με την ανάληψη ρίσκου, την υιοθέτηση ενός νέου Group Thinking, τις ενδεχόμενες αλλαγές στη μετοχική βάση και το Μάνατζμεντ και μία αναγκαία αναδιοργάνωση μας επιχείρησης.
Οι Σύμβουλοι Επιχειρήσεων, οι Μέντορες και οι Coaches μπορούν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στην εκπαίδευση, προσανατολισμό και υποστήριξη των επιχειρήσεων για δημιουργία επιτυχημένων συνεργασιών. Η τελική απόφαση πάντως παραμένει μία προσωπική απόφαση ανάλογα με τις συνθήκες που αντιμετωπίζει κάθε επιχείρηση, την κουλτούρα, τους στρατηγικούς στόχους και την πρόθεση κάθε επιχειρηματία για δημιουργία αμοιβαίας αξίας (Shared Value).
Είναι στην ανθρώπινη φύση να αποφεύγει το ρίσκο, το άγνωστο και την αλλαγή, γιατί αυτές οι καταστάσεις μας βγάζουν από αυτό που αποκαλείται “comfort zone”, μία ζώνη που έχουμε δημιουργήσει και μέσα στην οποία νοιώθουμε ασφαλείς.
Αλλά το να μην κάνεις τίποτα για να αντιμετωπίσεις ένα πρόβλημα δεν είναι λύση, ούτε δείγμα στρατηγικής!
Γιάννης Αναγνωστόπουλος - Σύμβουλος Επιχειρήσεων,
Εκπαιδευτής Μάνατζμεντ & Επιχειρηματικότητας,
Μέντορας του iforU για τη γυναικεία επιχειρηματικότητα,
Συνεργάτης του skywalker.gr στο πρόγραμμα “Μονοπάτια Επιχειρηματικότητας”.
Email: skouroli@otenet.gr
