Σύστημα Επιταγών Κατάρτισης (Training Voucher): Μια κριτική ματιά
Η εντατικοποίηση του ανταγωνισμού σε ένα παγκοσμιοποιημένο πλαίσιο και η τεχνολογική ανάπτυξη δημιουργούν ποικίλες δυνάμεις στην αγορά εργασίας και στο πεδίο των εργασιακών σχέσεων, οι οποίες μεταβάλλουν τους παραδοσιακούς κανόνες που επί χρόνια έχουν ρυθμίσει την επαγγελματική μας ζωή. Οι αλλαγές αυτές συντείνουν προς την κατεύθυνση της ευελιξίας και της απορρύθμισης της εργασίας, αλλά και προς την αποσταθεροποίηση και την ασυνέχεια των εργασιακών διαδρομών.
Μέσα στο περιβάλλον αυτό, ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα που απασχολούν τις αναπτυγμένες κοινωνίες, είναι η ανεργία και ιδιαίτερα η ανεργία των γυναικών και των νέων. Για την αντιμετώπισή του τα τελευταία χρόνια έχουν δημιουργηθεί και αναπτυχθεί μια πληθώρα φορέων, δημόσιων, κοινωνικών και ιδιωτικών, οι οποίοι παρέχουν επαγγελματική κατάρτιση, συμβουλευτική και συνοδευτικές υποστηρικτικές υπηρεσίες για την πρόσβαση στην απασχόληση. Οι φορείς αυτοί στοχεύουν μέσα από διαφορετικές μεθόδους να υποστηρίξουν ανέργους ή μέλη κοινωνικών ομάδων που αντιμετωπίζουν αυξημένα εμπόδια πρόσβασης στην αγορά εργασίας, να οργανώσουν μια ενεργητική ατομική στρατηγική, ώστε να μπορέσουν να ενταχθούν στο σύστημα της απασχόλησης.
Στην Ελλάδα, µε τα Εθνικά Σχέδια Δράσης για την Απασχόληση, η πολιτική για την απασχόληση συνδέεται άμεσα µε την επαγγελματική κατάρτιση. Πράγματι, η συνεχιζόμενη κατάρτιση των ανέργων αναδεικνύεται τις τελευταίες δεκαετίες ως η σημαντικότερη «ενεργητική πολιτική απασχόλησης». Ωστόσο, µε δεδομένες τις συνεχείς αλλαγές στο χώρο της εργασίας και την αδυναμία επαρκούς αντιστοίχησης εργασιακών ειδικοτήτων και αντικειμένων κατάρτισης ελέγχεται η αποτελεσματικότητα των προγραμμάτων που σχετίζονται µε την προώθηση στην απασχόληση.
Από το 2012 εμφανίζεται μια νέα γενιά προγραμμάτων, στο πλαίσιο των «ενεργητικών πολιτικών απασχόλησης». Είναι τα προγράμματα «επιχορήγησης ωφελουμένων με Επιταγές Κατάρτισης για τη λήψη υπηρεσιών επαγγελματικής κατάρτισης (Voucher)».
Τι είναι, όμως, τα προγράμματα “Voucher”;
Το Training Voucher αφορά στη λειτουργία ενός συστήματος παροχής και διαχείρισης υπηρεσιών εκπαίδευσης και επαγγελματικής κατάρτισης που προσφέρει τη δυνατότητα στους άμεσα ωφελούμενους να λαμβάνουν υπηρεσίες κατάρτισης από πιστοποιημένους Παρόχους. Η χρήση του ανωτέρου μοντέλου παροχής υπηρεσιών δίνει δυνατότητα στους ωφελούμενους να επιλέγουν οι ίδιοι την υπηρεσία και τον Πάροχο (http://voucher.gov.gr/).
Στο πλαίσιο των προγραμμάτων Voucher προβλέπεται η υλοποίηση μιας ολοκληρωμένης δέσμης παρεμβάσεων η οποία περιλαμβάνει:
- Πρόγραμμα θεωρητικής κατάρτισης
- Πρακτική άσκηση των ωφελουμένων σε επιχειρήσεις του ιδιωτικού τομέα της οικονομίας
- Συμπληρωματικές Υπηρεσίες Υποστήριξης και Συμβουλευτικής καθοδήγησης των καταρτιζομένων από τον πάροχο κατάρτισης
Επειδή κατά τη διάρκεια της υλοποίησης των προγραμμάτων Voucher παρουσιάστηκαν φαινόμενα καταστρατήγησης των προδιαγραφών τους από παρόχους κατάρτισης, το Υπουργείο Εργασίας εξέδωσε τις παρακάτω οδηγίες - διευκρινήσεις:
«Επειδή πάγιος και σταθερός στόχος του Υπουργείου Εργασίας είναι:
- Η παροχή υψηλής ποιότητας υπηρεσιών κατάρτισης προς τους ανέργους,
- Η ενδυνάμωση του στοιχείου της ατομικής επιλογής του ανέργου, ως προς τον πάροχο κατάρτισης, με βάση τις ανάγκες, τις δυνατότητες και τα κριτήριά του
- Η ενίσχυση του υγιούς ανταγωνισμού μεταξύ των παρόχων κατάρτισης και
- Ο εξορθολογισμός της διαδικασίας παροχής υπηρεσιών κατάρτισης στο σύνολό του, κρίνεται επιβεβλημένο και απαραίτητο να διευκρινίσουμε και να επιστήσουμε την προσοχή όλων των ενδιαφερόμενων στα εξής:
- Η υποβολή αίτησης στο πρόγραμμα γίνεται προσωπικά από τον κάθε ενδιαφερόμενο άνεργο
- Η αίτηση υποβάλλεται μόνο μέσα από την ειδική ιστοσελίδα www.voucher.gov.gr.
- Αιτήσεις σε ημερομηνία προγενέστερη των προαναφερόμενων και σε οποιαδήποτε άλλη ιστοσελίδα δεν είναι έγκυρες και δεν εξασφαλίζουν συμμετοχή του ενδιαφερόμενου ανέργου στο πρόγραμμα.
- Η σύμβαση που υπογράφεται μεταξύ ωφελούμενου, επιχείρησης και παρόχου κατάρτισης δεν αποτελεί σύμβαση εργασίας, αλλά σύμβαση για την παροχή υπηρεσιών κατάρτισης. Κατά συνέπεια, ο ωφελούμενος-άνεργος είναι καταρτιζόμενος και θα δικαιούται εκπαιδευτικό επίδομα.
- Σε περίπτωση μη συμμόρφωσης με τους όρους της πρόσκλησης και την παραπάνω ανακοίνωση – σύσταση το Υπουργείο Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και Πρόνοιας, επιφυλάσσεται να ασκήσει κάθε έννομο μέσο στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων του, ώστε να διαφυλάξει τους ανέργους από πρακτικές που δεν συνάδουν με την αξιοποίηση του δημόσιου αγαθού της κατάρτισης αλλά και για να υπερασπισθεί το δημόσιο συμφέρον» (http://www.eye-ekt.gr / 11 Απριλίου 2013).
Αποτελεσματικότητα των προγραμμάτων επαγγελματικής κατάρτισης και ειδικότερα των προγραμμάτων “Voucher”
Στην κριτική που έχει ασκηθεί για τις δραστηριότητες συνεχιζόμενης επαγγελματικής κατάρτισης στη χώρα µας, αναφέρονται:
- η κατασπατάληση σημαντικών πόρων σε προγράμματα κατάρτισης αμφίβολης ποιότητας µε αποκλειστικό σκοπό την απορρόφηση ευρωπαϊκών κονδυλίων,
- η αμφισβήτηση της σκοπιμότητας των αντικειμένων κατάρτισης, όπως αυτά προσδιορίζονται από τους αρμόδιους φορείς,
- απουσία μηχανισμών σύνδεσης της κατάρτισης των ανέργων µε τις ανάγκες της αγοράς εργασίας (Ρομπόλης κ.ά., 1999) και
- απουσία μιας ολοκληρωμένης στρατηγικής για την αντιμετώπιση της ανεργίας (Βερναρδάκης, Πλιάκας, Σκιαδάς, 2003).
Παράλληλα, επειδή η αρχική ανάπτυξη του συστήματος σχεδιάστηκε στη βάση της απορρόφησης των κοινοτικών κονδυλίων και όχι σε συσχέτιση µε την πραγματική ζήτηση στην αγορά εργασίας, είχε σαν αποτέλεσμα την καθυστέρηση στην εφαρμογή και υλοποίηση έρευνας και τεκμηρίωσης στο πεδίο της συνεχιζόμενης κατάρτισης και των πολιτικών προώθησης της απασχόλησης (Μπαλωτή, 1996).
Ιδιαίτερη κριτική έχουν δεχτεί τα προγράμματα Voucher:
Από τη ΓΣΕΕ για θέματα παραπληροφόρησης κ.ά. των ανέργων από παρόχους κατάρτισης: «…Τέλος, όσοι από τους ανέργους έχουν καταστεί θύματα τέτοιας παραπληροφόρησης μπορούν να απαιτήσουν από τον πάροχο κατάρτισης –ο οποίος έκανε την αίτηση για τους ίδιους– να τους γνωστοποιήσει τον κωδικό Κ.Α.Υ.Α.Σ. (Κωδικός Αριθμός Υποβολής Αίτησης Συμμετοχής) προκειμένου να έχουν τη δυνατότητα να αποκτήσουν οι ίδιοι πρόσβαση στα αποτελέσματα επιλογής μέσα από την ιστοσελίδα: https://www.voucher.gov.gr, χωρίς φυσικά καμία δέσμευση απέναντί του» (http://www.gsee.gr/news/news_view.php?id=2067).
Από το Κέντρο Ανάπτυξης Εκπαιδευτικής Πολιτικής ΓΣΕΕ «για κινδύνους, (πολλαπλές) δυσλειτουργίες, «υπαρξιακά ζητήματα» και σύνθετες αρνητικές προεκτάσεις-αλλοιώσεις:
- Ανάπτυξη στους εν δυνάμει εκπαιδευόμενους του πνεύματος της συναλλαγής και της οικονομικής συνδιαλλαγής
- Καλλιέργεια της αντίληψης της εκπαίδευσης ως προϊόν ανταλλαγής,
- Μετατροπή των φορέων δια βίου εκπαίδευσης και κατάρτισης σε «κυνηγούς εκπαιδευομένων»
Από δίκτυο ανέργων «ωφελούμενων», οι οποίοι διεκδικούν:
- «Μετατροπή των προγραμμάτων voucher σε καθεστώς πλήρους απασχόλησης
- Κατάργηση των μεσαζόντων-δουλεμπόρων ΚΕΚ και απ’ ευθείας συνεννόηση με το Υπουργείο.
- Ένταξη στα ασφαλιστικά μας ταμεία κατά επάγγελμα και στα αντίστοιχα σωματεία
- Πλήρης ασφάλιση, όχι μόνο ιατροφαρμακευτική κάλυψη»
http://vforvoucherades.blogspot.gr/
Από την Ομοσπονδία Υπαλλήλων ΟΑΕΔ, η οποία «καταγγέλλει όλη αυτή τη διαδικασία και ζητά την άμεση κατάργηση όλων των προγραμμάτων voucher, καθώς:
- Έχει πλέον αποδειχθεί ότι είναι αναποτελεσματικά
- Είναι εξαιρετικά ακριβά
- Ανακυκλώνουν την Ανεργία
- Εξασθενούν το ανθρώπινο δυναμικό της χώρας μας
- Δημιουργούν μια νέα γενιά εργαζόμενων χαμηλών προσδοκιών»(Αρ. Πρωτ. 125 / 7-10-2014).
Μια συνήθης πρακτική: Voucher σε ανέργους και δώρο... ένα tablet
«Στο «μικροσκόπιο» ειδικής επιτροπής του υπουργείου Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και Πρόνοιας μπαίνουν οι παροχές που υπόσχονται σε ανέργους με voucher τα κέντρα κατάρτισης (προσφορές μελλοντικών θέσεων εργασίας, Tablets, I.X. αυτοκινήτου κατόπιν κλήρωσης) προκειμένου να τους προσελκύσουν και να υπογράψουν συμβάσεις.
Με απόφαση του υπουργού Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και Πρόνοιας Γιάννη Βρούτση συγκροτήθηκε τετραμελής επιτροπή που θα ελέγχει περιπτώσεις παρόχων κατάρτισης (ΚΕΚ κ.ά.) οι οποίοι ακολουθούν «επιθετικές πρακτικές για την προσέλκυση ωφελουμένων».
Ειδικότερα, η Επιτροπή θα συλλέγει, θα καταγράφει και θα προωθεί στις αρμόδιες, κατά περίπτωση Αρχές, αναφορές και καταγγελίες για παραπλανητικές, παρελκυστικές, αντιδεοντολογικές ή αθέμιτες πρακτικές.
Κατά προτεραιότητα θα ελεγχθούν περιπτώσεις για τα δύο προγράμματα της «επιταγής εισόδου» νέων ανέργων ηλικίας 18-24 ετών και 25-29 ετών τα οποία υλοποιούνται. Στην Επιτροπή που συγκροτήθηκε μετέχουν στελέχη της Μονάδας ελέγχου της ειδικής υπηρεσίας εφαρμογής συγχρηματοδοτούμενων ενεργειών από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο, της μονάδας επιτόπιων επαληθεύσεων της ειδικής υπηρεσίας διαχείρισης του επιχειρησιακού προγράμματος «Ανάπτυξη ανθρώπινου δυναμικού», του τμήματος Πολιτικής Καταναλωτή και νομικοί.
Η Επιτροπή θα μπορεί να επιλαμβάνεται αυτεπαγγέλτως, μετά από πληροφορίες, ή και με εντολή της ηγεσίας του υπουργείου, ενώ θα υποβάλει εκθέσεις και εισηγήσεις για την επιβολή κυρώσεων στους παραβάτες»
http://www.imerisia.gr/article.asp?catid=26510&subid=2&pubid=113377456
Πρέπει εδώ να επισημάνουμε ότι καθ΄ όλη την περίοδο υλοποίησης των προγραμμάτων «Voucher» δεν επιβλήθηκαν ή δεν δημοσιοποιήθηκαν κυρώσεις κατά «παρανομούντων» παρόχων κατάρτισης.
Προτάσεις
- Επιλογή των εκπαιδευόμενων - δικαιούχων με κοινωνικά και οικονομικά κριτήρια
- Παροχή δυνατότητας σε εργαζόμενους και ανέργους να επιλέξουν οι ίδιοι το αντικείμενο κατάρτισής τους σύμφωνα με τις προσωπικές τους ανάγκες και κριτήρια. Ο προσδιορισμός των αναγκών των ανέργων που συμμετέχουν σε προγράμματα «για την απασχόληση» σχετίζεται τόσο με το σχεδιασμό των παρεμβάσεων, όσο και με τη διερεύνηση της αποτελεσματικότητάς τους. Η διάγνωση των αναγκών, η συνακόλουθη προσαρμογή και βελτίωση των δράσεων, οι διαδικασίες συνεχούς ανατροφοδότησης και η ενίσχυση της εμπλοκής των συμμετεχόντων στο σύνολο των αναπτυσσόμενων ενεργειών συνδέονται τόσο με την επιδίωξη της επαγγελματικής τους ανάπτυξης, όσο και με το στόχο της ενίσχυσης της προσωπικής τους ανάπτυξης και της κοινωνικής τους συμμετοχής (Ναγόπουλος & Σιδηρά, 2005).
- Παροχή δυνατότητας σε εργαζόμενους και ανέργους να ενισχύουν τις γνώσεις και τις δεξιότητές τους στον χρόνο που οι ίδιοι κρίνουν, με την παράλληλη υποβοήθηση για ανακάλυψη «κρυφών» ικανοτήτων. Η ανακάλυψη αυτών των ικανοτήτων βοηθούν τα άτομα να συνειδητοποιήσουν, με αναφορά στη βιογραφία τους, τις δυνατότητες και τα περιθώρια δράσης τους, να αρθρώσουν τις επιθυμίες και τα αιτήματά τους και επίσης να ανακαλύψουν κρυμμένα αποθέματα δυναμικού δράσης (Τσιώλης, 2005).
- Ενίσχυση – Ενδυνάμωση της Δημόσιας Υπηρεσίας Απασχόλησης (ΟΑΕΔ), με αναμόρφωση – επανασχεδιασμό της οργάνωσης, στόχων & λειτουργίας του
- Διαμόρφωση συνθηκών υγιούς ανταγωνισμού ανάμεσα στους φορείς κατάρτισης και δια βίου εκπαίδευσης προς όφελος της εκπαιδευτικής διαδικασίας και τελικά των εργαζομένων και ανέργων
- Πιστοποίηση φορέων που υλοποιούν τα προγράμματα (με αυστηρούς όρους και προϋποθέσεις)
- Έλεγχος της ποιότητας αλλά και της αποτελεσματικότητας των υλοποιούμενων προγραμμάτων
- Αξιολόγηση – Επαναπροσδιορισμός των προγραμμάτων
- Σχεδιασμός των «ενεργητικών πολιτικών απασχόλησης», όπως και στις άλλες χώρες της ΕΕ, στο πλαίσιο κοινωνικού διαλόγου. Μια τέτοια διαδικασία εξασφαλίζει διαφάνεια (εφόσον ο σχετικός διάλογος είναι δημόσιος) και μεγαλύτερα ποσοστά επιτυχίας, εφόσον αυτοί οι οποίοι γνωρίζουν καλύτερα το πρόβλημα (συνδικάτα, πανεπιστήμια, τοπική αυτοδιοίκηση κ.ά.) προτείνουν, συν-υλοποιούν και ελέγχουν την αξιοπιστία και την αποτελεσματικότητα των προγραμμάτων σε όλα τα στάδιά τους.
Τα προγράμματα «προώθησης της απασχόλησης» δεν μπορούν από μόνα τους να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα της ανεργίας σε όλη του την έκταση, αφού ο όγκος της προσφοράς εργασίας είναι μεγαλύτερος από αυτόν της ζήτησης. Εκεί, όμως, που θα μπορούσαν να συνεισφέρουν ουσιαστικά οι εμπλεκόμενοι φορείς είναι στην άμβλυνση των ανισοτήτων πρόσβασης στην αγορά εργασίας.
Δαράκης Μιχάλης
Διευθυντής Κέντρου Επαγγελματικής Κατάρτισης Περιφερειακής Ενότητας Ρεθύμνου –
Περιφέρειας Κρήτης & Διευθυντής Διεύθυνσης Ανάπτυξης Περιφερειακής Ενότητας Ρεθύμνου
